Weet niet volledig te overtuigen

Al op jonge leeftijd zetten Marjolein van der Gaag verhalen op papier en haar grootste droom destijds was om de journalistiek in te gaan. Dit is haar gelukt, maar ze wilde meer, want een verblijf van een jaar in Suriname zorgde ervoor dat ze tijd over had. Tijdens die vrijgekomen uren schreef ze haar eerste thriller Gevaarlijk spel (2012). Ze kreeg de smaak te pakken en twaalf jaar later verscheen haar vijfde spannende boek: Verlaat de gevangenis zonder betalen (2024), waarvoor ze zich heeft laten inspireren door de toeslagenaffaire.

Op een dag in april hoort Brenda van Ameland, afdelingsdirecteur van de Belastingdienst, van haar man Ronald dat hun zestienjarige dochter Marit niet op school verschenen is. Ze raakt hierdoor van streek, maar door de reusachtige problemen rond de kinderopvangtoeslag heeft ze zich de laatste tijd vooral op haar werk gestort en weet ze niet waar haar dochter zich mee bezig heeft gehouden. Hierdoor is zelfs haar huwelijk niet meer wat het ooit geweest is. Ondanks dit alles wil ze uiteraard dat Marit weer veilig thuiskomt en daarom schakelen zij en Ronald de politie in.

Het verhaal wordt voornamelijk verteld vanuit de perspectieven van het echtpaar Ronald en Brenda van Ameland, maar enkele hoofdstukken ook vanuit het oogpunt van de personages Rishi en Floor. Door deze opzet komt de lezer ruim voldoende over hen te weten en leert ze derhalve vrij goed kennen. Lange tijd vraag je je wel af wat de verhaallijnen van de twee laatstgenoemden met de vermissing van Marit van Ameland te maken hebben, maar uiteindelijk ontstaat ver in de plot toch een verband, hoewel beide wel enigszins gezocht zijn.

Vanzelfsprekend is die vermissing de rode draad in het geheel, maar het onderzoek door de politie komt niet bijzonder uitvoerig aan bod. Twee rechercheurs komen weliswaar regelmatig bij de Van Amelands thuis – hun rol is overigens een merkwaardige en ogenschijnlijk niet helemaal realistische – maar het draait toch vooral om de gevoelens die de gebeurtenis bij dit gezin oproept. De emotionele gevolgen komen derhalve vrij goed naar voren. Dat hier behoorlijk veel aandacht aan wordt besteed, gaat ten koste van de spanning. Deze is in een groot deel van de plot zo goed als nihil. Pas in de slotfase, met name in de ontknoping, nemen de thrillerelementen de overhand en doen zich een paar spannende situaties voor. In feite is dit aan de rijkelijk late kant.

De auteur heeft de toeslagenaffaire – helaas nog steeds actueel – in het verhaal verwerkt en dit is een originele keuze. Daarentegen bevat het boek ook een aantal clichés, hoewel deze zeker niet hinderlijk aanwezig zijn. Van der Gaag probeert de lezer regelmatig op het verkeerde been te zetten en daardoor te verrassen, maar over het algemeen lukt dit niet zo goed. Veel is namelijk te voor de hand liggend en je hebt al snel door in welke richting bepaalde dingen gezocht moeten worden of wanneer voorvallen helemaal niets met de verdwijning te maken hebben. Op die momenten krijg je de indruk dat de auteur goed naar sommige Engelse detectiveseries gekeken heeft, want bepaalde overeenkomsten zijn opvallend.

Verlaat de gevangenis zonder betalen is vlot en toegankelijk geschreven en het gevoel dat de familie Van Ameland moet hebben is voorstelbaar en begrijpelijk. Deze emoties komen derhalve goed naar voren. Toch weet deze thriller niet volledig te overtuigen, want daarvoor komt de spanning ruimschoots te laat op gang, kun je bij diverse situaties je vraagtekens zetten en blijven echte verrassingen uit.