Boek om snel te vergeten

Robert Pollack, een pseudoniem voor Rob Polak, werkte vijfentwintig jaar in de advocatuur toen hij in 2012 besloot om het roer volledig om te gooien en voor het schrijverschap te kiezen. Toch duurde het nog tot 2019 dat zijn debuut De taak – door dagblad NRC tot een van de beste boeken van dat jaar uitgeroepen – verscheen. Zijn derde thriller Vandaag is geen dag voor verraad is in het voorjaar van 2025 uitgebracht. Dit is een volledig fictief verhaal, maar wel geïnspireerd op bestaande feiten en gebeurtenissen.

Een vreedzaam begonnen én door twee politieke tegenpolen georganiseerde demonstratie op het plein van de stad eindigt met een gewelddadige uitbarsting waarbij behoorlijk wat slachtoffers vallen. Velen van hen moeten in het ziekenhuis behandeld worden, waar op dat moment advocaat Werner van Sterken en kunstschilder Rien Scherven liggen te herstellen van een darmoperatie. Beide mannen hebben een verschillende visie op het leven en de maatschappij, maar proberen ieder voor zich te doorgronden wat er exact gebeurt. Terwijl zij en hun bezoekers regelmatig discussies voeren, neemt het geweld op straat steeds grotere vormen aan en kan een veilig verblijf in het ziekenhuis niet meer gegarandeerd worden.

De korte tijd waarin de plot zich afspeelt (zeven dagen), zorgt over het algemeen voor een behoorlijk tempo, maar in dit boek is daar geen enkele sprake van. De aangelegenheden kruipen in een vertraagde slakkengang voorbij en vorderingen worden niet of nauwelijks gemaakt. Omdat het verhaal nog wel enigszins voortvarend en hoopvol van start gaat, krijg de lezer in het eerste hoofdstuk nog de indruk dat hij met diverse spectaculaire en spannende scènes geconfronteerd wordt. Na verloop van tijd merkt hij dat dit louter uiterlijke schijn is, want na deze aanvangsfase besteedt de auteur voornamelijk aandacht aan de patiënten Van Sterken en Scherven, hun bezoekers en twee politieke kopstukken. Op de achtergrond spelen de onlusten nog wel een rol, maar die is relatief beperkt en met name in de vele gesprekken, discussies en intriges. Je bevindt je, op een tiental regels na, nooit daadwerkelijk in de actie en krijgt de informatie over de rellen grotendeels achteraf voorgeschoteld.

Pollack heeft zich, zoals al eerder vermeld, laten inspireren door waargebeurde omstandigheden en de bestorming van het Capitool in Washington D.C. lijkt bijvoorbeeld model te staan voor een van de scènes in het boek. Dergelijke situaties, die zich in feite overal kunnen voordoen en veelal een wat-als-situatie beschrijven, zorgen er zonder meer voor dat de gebeurtenissen een realistische inslag hebben. Er hoeven immers maar een paar radicale groeperingen met tegenstrijdige belangen op te staan om de vlam in de pan te krijgen. Het is jammer dat de auteur hier niet meer mee gedaan heeft, want zoals hij een en ander nu in de plot heeft verwerkt, is nogal statisch. De lezer neemt alles nu ter kennisgeving aan en daarmee is de kous af.

De advocaat en kunstschilder kunnen worden beschouwd als de protagonisten, maar omdat ze nog moeten herstellen van hun operatie hebben ze een passieve – en uitsluitend verbale – functie. Het beeld dat je van hen krijgt, is voldoende om een inschatting te kunnen maken van hun persoonlijkheid en voor een van hen (de tamelijk aanmatigende Van Scherven) is die niet zo heel erg positief. Daarnaast kom je, volledig overbodig, ook nog eens vrij veel te weten over de medische ingrepen die beide mannen hebben moeten ondergaan. Hierdoor, maar eveneens door de matige uitwerking van een in principe niet slecht idee, sneeuwt de bedoeling van de auteur (het schrijven van een spannend verhaal) compleet onder.

Vandaag is geen dag voor verraad is in naam een politieke thriller, maar maakt dit nergens waar. Verrassingen blijven – één uitzondering daargelaten – uit, plotwendingen zijn op geen hand te tellen en de lezer wordt absoluut niet getrakteerd op spanning. Kortom, dit is een boek om razendsnel te vergeten.