Sterke vrouwen, moeilijke omstandigheden

De Perzen is de debuutroman van de in Iran geboren Sanam Mahloudji. Ze groeide op in de Verenigde Staten en woont momenteel met haar gezin in Londen. Haar ouders vluchtten uit Teheran tijdens de Iraanse revolutie van 1979, Mahloudji was toen nog een baby. Deze geschiedenis vormde een inspiratiebron voor de Perzen. Een roman die ook op de shortlist stond van de Women’s prize for fiction 2025.

Het verhaal wordt verteld door vijf vrouwen uit een rijke, vooraanstaande familie. Moeder Elizabeth, haar twee dochters Shirin en Seema en haar twee kleindochters: Niaz, de dochter van Shirin en Bita, de dochter van Seema.

De Perzen is een mozaïekroman. Als eerste is de tijdslijn in drie brokken verdeeld waardoor heden en verleden door elkaar lopen. Daarnaast zijn de verhalen van de vijf vrouwen in stukken opgedeeld. Dit alles wordt door elkaar heen verteld. Dat maakt het lezen afwisselend en gevarieerd; langzaam worden de verbanden tussen de verschillende hoofdstukken en familieleden duidelijk.

Mahloudji leest prettig en toegankelijk. Mooi is dat ze voor alle vrouwen in De Perzen een eigen toon heeft gevonden. De vertelstem van Elizabeth was voor mij vaak een rustpunt. Vooral ten opzicht van die van Shirin: die was erg druk en schreeuwerig. Omdat zij de roman begint, moest ik daar in het begin doorheen bijten. De toon van Niaz vond ik enigszins op die van Shirin lijken: moeder en dochter worden beiden gekleurd door extravert gedrag. Daarnaast zijn ook Sheema en Bita aan het woord, hun stemmen zijn meer ingetogen, introverter. Bijzonder daarbij is de rol van Seema, zij is inmiddels overleden en vanuit het hiernamaals is zij de beschouwende stem in het verhaal.

Naast het heden komt ook de tijd van de Iraanse revolutie in 1979 en het leven in het Perzië van de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw aan de orde. Ik was een puber ten tijde van de revolutie en het beeld dat ik daarvan overhield, was dat een Amerikaans georiënteerd Oosters land opeen streng Islamitisch werd. Dat beeld is nu genuanceerd. Voor de revolutie in 1979 was Iran geen democratie en ook de eeuwenoude rijke culturele geschiedenis die dit boek aanstipt, was mij onbekend. Ik vond het verrijkend om in het verhaal van Niaz te lezen over de ruimte die zij onder de strenge regels kan vinden, met alle risico's die erbij horen.

De Perzen is deels een rijk verhaal over migratie: vluchten, opnieuw beginnen en verlies. Hoe is het om alles achter te moeten laten en opnieuw te beginnen? Maar bovenal is het een roman over een familie van sterke vrouwen die onder moeilijke omstandigheden hun weg moeten vinden. Ogenschijnlijk passen ze zich aan, maar uiteindelijk komen ze in verzet tegen hun lot. De omstandigheden en de cultuur bepalen hoe. Dat gegeven maakt van De Perzen een wervelende roman.