Er is altijd een keerzijde

Nelleke Noordervliet, wie kent haar niet, debuteerde in 1987 en heeft sindsdien een indrukwekkend oeuvre opgebouwd waarvoor ze in 2018 werd bekroond met de Constantijn Huygens-prijs. Haar nieuwste roman, ‘Het bewind van de gelukkigen’, speelt in het Europa van de nabije toekomst en gaat in op de vraag hoe Nederland er uitziet als onze democratie zo’n tien jaar eerder een andere afslag had genomen.

Aan het woord is Sophie, een journalist van middelbare leeftijd. Gescheiden en moeder van twee inmiddels volwassen dochters. Haar relaas begint als ze aankomt bij een landelijk gelegen cottage in een uithoek van ons land waar de tijd niet zo’n vat op heeft. Ze wil er een moestuin gaan aanleggen. Dat klinkt misschien idyllisch, maar al snel blijkt dat ze zich schuilhoudt. Ze heeft zelfs haar dochters niet verteld waar ze is.

Haar buren zijn stug en wantrouwend. Net als de andere mensen die ze in het dorp ontmoet. En terwijl ze haar moestuin aanlegt en zich probeert te verhouden tot haar nieuwe omgeving, geeft ze met kleine brokjes inzicht in de wereld waarin ze op dat moment leeft en wordt langzaam duidelijk hoe tien jaar terug de grote omwenteling plaatsvond.

Onder het bewind van de gelukkigen moet de bevolking eendrachtig blij zijn en de machthebbers toejuichen. Zij hebben immers het volk gegeven waar zij tien jaar geleden voor kozen. Het is een dictatuur die zich een democratie noemt: want verkregen door een meerderheid van stemmen in een democratische verkiezing. De maatschappij die we door de ogen van Sophie krijgen te zien is er een om niet vrolijk van te worden. Ogenschijnlijk is iedereen (geforceerd) gelukkig, onderhuids is er veel weerzin en verborgen geweld vanuit de machthebbers.

Het verhaal krijgt een laag extra spanning als blijkt dat een aantal dorpelingen een verzetsgroep vormen en dat de Commissaris van de Lage Landen, de hoogste machthebber in het voormalige Nederland en België, de jongere halfbroer is van Sophie. Vrijheid of familie, waar ligt haar loyaliteit? Het is een onmogelijke spagaat die door Noordervliet invoelend wordt verteld.

De toon waarop Sophie het verhaal vertelt is kordaat en licht ironisch. Dat leest fijn en werkt ook goed. Ze blijft daardoor voldoende op afstand om commentaar te leveren op de gebeurtenissen, maar het maakt gelijk duidelijk hoe ze in het leven staat. Ze was een kritische, journalist en is ook een tikje elitair. Ze gebruikt af en toe in onbruik geraakte woorden die vaak duidelijk worden uit de zin of de context. Dit kan storend zijn, maar dat was het in dit verhaal niet; het geeft perfect weer hoe Sophie zich tot haar omgeving verhoudt. En bovendien schrijft Noordervliet heerlijk en zet ze situaties en personen met mooie beelden neer.

Het bewind van de Lage Landen is niet alleen een goed boek, in de aanloop van de verkiezingen vind ik het ook een belangrijk boek. Het is allemaal niet zo eenvoudig als sommige politici ons willen laten geloven. Er is altijd een keerzijde.