Een rauwe werkelijkheid werd een prachtig boek

In Zwolle in de boekentempel ‘Van der Velde in de Broeren’ maakte ik kennis met Valentijn de Heer. Hij promootte daar zijn debuut: Beste mevrouw Eva. Heel kort vertelde hij erover. Nu ik het gelezen heb ben ik danig onder de indruk.
Beste mevrouw Eva - Valentjn de Heer.
Een rauwe werkelijkheid werd een prachtig boek
De titel klinkt als een brief en is het ook, alleen het komt niet verder dan de aanhef. De brief wordt geschreven door Elias, de hoofdpersoon uit deze roman. Hij woont met zijn ouders in een gegoede buurt: de Professssorenwijk, sist zijn vader .Vlakbij hun huis is de sociale werkplaats, daar werken (volgens vader) ‘de mongolen’.
Op een goede(?) dag wordt Johannes geboren. Pa kuchte:
“… Ma heeft een mongool gebaard!..”(p.11)
De relatie van vader en moeder komen onderspanning te staan, vader wordt grilliger, onvoorspelbaarder in zijn gedrag en zelfs agressief. Moeder is niet bij machte de Elias en Johannes tegen hem te beschermen.
Vader kan de hele situatie niet meer aan, hij trekt zich een tijdje terug in een klooster.
Moeder haalt dan Elias van school. Dit is niet altijd een succes. Zij wil heel gewoon doen met Johannes. De kinderen op school zijn echter glashard (l’age sans pitié):
“… Ah gossie, Beertje Snot wil aandacht!...”
“… Johannes droeg het berenpakje niet, maar hing erin als een vogelverschrikker waarop kraaien dansten…”(p.21)
De toon van deze nare situatie is licht gesteld, toch neemt Elias in zijn gedachten wraak! We verplaatsen ons in Elias, vanuit zijn perspectief wordt het verhaal verteld. Hij voelt zich verantwoordelijk voor Johannes en voor moeder, maar hij is niet bij machte om haar tegen de grillen van zijn pa te beschermen.
Meerder keren lees je situaties, waarbij je medelijden met Elias hebt: een kind dat geen kind mag zijn! Een kind dat de verantwoordelijkheid toegeschoven krijgt van vader voor zijn broertje. Maar ook een kind dat dient als luisteraar voor de volwassen ouders.
“… pa is een goed mens, hij draait wel weer bij…” zegt ma. (p.13)
Helaas op en beklemmende wijze wordt duidelijk dat pa zijn jongste zoon niet accepteert en hem elke keer probeert weg te moffelen.
Die beklemmende sfeer komt duidelijk naar voren als het om pa gaat, die steeds ‘overspannener’ wordt. Daardoor niet meer kan werken. Moeder moet meer werken, dus Elias moet nog meer verantwoordelijkheden op zich nemen.
De werkelijke gebeurtenissen verweven zich in de tekst met de gedachten van Elias, met wat er in zijn fantasie gebeurt.
“… oma is dood… ik ging bij haar liggen… we hadden het goed… maar dat zou het nooit meer worden…”(p.73)
En tussen dit alles door moet de CITO toets worden gemaakt! Die zou het vervolgonderwijs moeten bepalen? Zonder rekening te houden met de omstandigheden van Elias, van de leerling! Elias wordt zelfs uit de toets gehaald!
Door toeval komen de beide broers terecht in het ‘huis-van-de-gekke-man’ en van Mevrouw Eva. Zij is alles wat je een ander toewenst, zeker Elias in deze situatie. Zij is lief, warm, rustig, geduldig en handelt. Wat een schat, ze vraagt niets, maar helpt en verwent.
“… het was de geur van lekker, zonder verplichtingen…”(p.88)
Ook nu weer slingeren de fantasiebeelden en de rauwe werkelijkheid door elkaar. Elias heeft een andere, betere toekomst voor zijn ogen voor Johannes en hemzelf.
“… ik moest naar buiten
ergens liggen
in de bosjes
waar niemand me kan zien
Waar ik mij hoofd
niet langer hoefde te dragen…”
Wat een indrukwekkende roman. Het is duidelijk dat Valentijn De Heer in de zorg werkt. En dat hij met een scherpe blik en pen deze ervaringen kan verwoorden. Kort en krachtig, maar daardoor heeft het veel impact!
Een rauwe werkelijkheid werd een prachtig boek