Een intense leeservaring, het missen is de essentie, een filosofische overweging.

In bevingen bestaan wij - Dietske Geerlings.
Een intense leeservaring, het missen is de essentie, een filosofische overweging.
De vrouw achter het raam kijkt naar buiten, het sneeuwt. De sneeuw dekt de aarde toe. Vanmorgen bracht ze het speelgoed van haar kinderen naar de kringloop, tussen de sneeuwbuien door. Dekt de sneeuw haar herinneringen toe?
Het kwetsbare poppenhuis mag blijven. Binnen de wereld van dit poppenhuis bestaat geen onrust, er zijn geen doden, alles is er pais en vree. Was dit maar het substituut van haar eigen huis, maar daar is ‘lood binnen gedrongen’ door de kieren van het huis, in de kamer van haar lichaam dat zo zwaar te moede is.
Al in het begin wordt duidelijk dat er in het leven van de vrouw een loodzwaar verdriet is. De speelse ‘sneeuwbol’ kan dat niet verhullen. Het mag dan wel symbool staan voor de jeugd, voor onschuld en ‘Happy Days’! In de lespraktijk van de vrouw ziet ze leerlingen die worstelen met het leven. In gesprekken met deze leerlingen voelt ze haar vragen onbeholpen klinken. Ze wil begrijpen, daadwerkelijk, maar het lukt niet. Soms glipt leerling tussen haar vingers door
“Ze zocht zich wankelend een weg door de dagen…”( p32)
Delen van de tekst handelen over haar eigen kleine sneeuwmeisje, haar eigen liefste kleine, die de kou van de sneeuw overtroffen heeft.
“… van de een op de andere dag ontbreekt het licht in haar ogen… er is een licht dat zelfs een moeder niet kan ontsteken… dat is aan engelen voorbehouden…”(p.30-31)
Moet ik loslaten? Kan ik mijn kristallen ijsmeisje loslaten?
“…Je kunt nooit loslaten het weefsel dat in je schoot is begonnen…”(p.28)
Dat is zo’n oer-ervaring die ik als lezer, als moeder volledig kan onderschrijven.
De emoties die deze woorden oproepen klinken in mij, de lezer, door. Het krijgt vorm in de muziek:
“… het strijken van de cello’s raakt de grondtoon van mijn botten. Ik hoor het slaan van de trommel, het trillen kan ik voelen in mijn botten…”(p. 21-26)
Voor het huis van de vrouw liggen Stolpersteine. Daarop wordt zuivere informatie gegeven, geen emoties maar eenvoudige feiten, feiten die niet kunnen worden misstaan. Moet je het verdriet, de verschrikkingen achter deze Stolpersteine aan je eigen verdriet verbinden?
De man van de vrouw ( opvallend dat niemand in het verhaal een naam krijgt, alleen de echtgenoot) Baruch bracht me direct naar Spinoza. In zijn denken koppelt hij de goddelijke geest aan elke mens, aan alles in de natuur. De mens heeft een goddelijke vonk. De humanisten zijn aanhangers van de denktraditie van Spinoza, zijn analytische wijze van denken. Staat het grote intense verdriet van de vrouw dit denken in de weg?
Ahrend spreekt over het terugtrekken in jezelf, in je denken. Ga de innerlijke dialoog aan met jezelf en oordeel niet. Trek je terug in het denken, als je het denken loslaat of zelfs stopt met denken, dan begaat de mens gruwelijkheden.
De vrouw gaat wel op magisch realistische wijze haar innerlijke dialoog aan, Sulamith, de gesluierde vrouw op het bankje bij de rivier, helpt haar hierbij. In deze gesluierde Sulamith verweven zich de daadwerkelijke ‘ik’ en haar mythische tegenspeler.
Primo Levi beschrijft dit denk-proces zeer indringend:
Je herkent elkaar aan spullen, kleding, haar. In Auschwitz werd je letterlijk uitgekleed, kaal geschoren, uitgehongerd, je werd gedegradeerd tot nummer. Je raakte je eigenheid kwijt…
Langzaam verschoof de moraal… mensen werd beesten en begingen gruwelijkheden…
Er worden zulke mooie verbanden gelegd tussen schrijvers, filosofen en de ervaringen in deze novelle, van deze hoofdpersoon, zij reflecteert voortdurend op haar eigen wereld.
We keren weer terug naar het huis, waar we bescherming zoeken. Hoe bizar zijn in dit licht de ‘Lebensbornhuizen’ van Himmler. Kreeg het individu daar bescherming? Ging Himmler wel de innerlijke dialoog aan of was hij al afgestompt? Zijn moraal was al gekanteld.
In het huis moeten de vrouw en Baruch weer balanceren om tot een harmonie te komen, om zich tot elkaar te verhouden.
“… ik voel het zo vaak gekwetste lichaam naast me, ik voel de hand in mijn hand, als smeltende ijskristallen schurken we ons tegen haar kou… zij is er zo ontegenzeggelijk niet meer…”(p. 112)
Het intense verdriet dat aan deze alinea ten grondslag ligt, is niet met droge ogen te lezen. Maar het is de prachtige poëtische wijze van vertellen, van weergeven hoe verdriet voelt, hoe rouw wordt beleefd… die je laat doorlezen…
“Ik heb alles weggedaan… het huis staat er nog… het keukenlampje brandt niet meer… Baruch belooft er morgen naar te kijken...” (p.113-114)
Een intense leesbeleving, een boek dat zo nu en dan voelt als ‘gluren in het leven, in de ziel’ van de ik-persoon.
Deze novelle lees je niet in een keer uit, het is niet een eendagsvlinder. Je leest en herleest, het kruipt in je, het zit onder je huid, het blijft rondzingen in je hoofd.
Een intense ervaring