Meer dan behoorlijk debuut

'Lyssa' is het verhaal van ... Gaspar. Gaspar Szabó, een jongeman in militaire dienst, keert met verlof terug naar Mestopes, een fictieve stad in een fictief land, waar hij eerder als journalist heeft gewerkt. Hij wil tijdens zijn verlof dit werk terug oppikken, voornamelijk om niet vergeten te worden zodat hij na zijn legerdienst weer in deze sector aan de slag kan. Reeds op de trein op weg naar Mestopes ontmoet hij de indrukwekkend mooie Lyssa. Tussen hen bloeit al snel een verboden liefde. Zonder het te weten ontmoet Gaspar ook Viktor, de man van Lyssa, en raakt ermee bevriend. Alhoewel Gaspar zijn best doet om Lyssa te ontlopen en zijn verliefdheid in de kiem te smoren, drijft een onwetende Viktor hem steeds weer in haar richting.

'Lyssa' wordt op de achterflap van het boek aangekondigd als een ode aan de Grote Russen, aan de negentiende eeuw en aan het kostuumdrama in het algemeen. Het stukje over het kostuumdrama had weggelaten kunnen worden want dat zet de lezer op het verkeerde been. Wat de rest betreft: jawel. Het speelt zich af in 1877, al dan niet toevallig het jaar waarin 'Anna Karenina' van Tolstoj verscheen, en dat is meteen ook de link die menig lezer zal leggen. Alhoewel de plaats waar het zich afspeelt verzonnen is, ademt het boek dezelfde sfeer uit als 'Anna Karenina'. De ietwat afstandelijke manier waarop de personages elkaar bejegenen, is ook in dit boek terug te vinden. Het is minder langdradig echter, meer toegespitst op de hedendaagse mens voor wie de dingen bij voorkeur niet al te traag vooruit gaan. Tom Hofland beperkt beschrijvingen van landschappen, klederdracht en maatschappelijke problemen tot een minimum en komt zo tot 271 bladzijden waar Tolstoj bijna 1000 bladzijden nodig heeft om een gelijkend verhaal te schrijven.

Wie zou bij het lezen van onderstaande passage, onwetend over het boek waaruit ze komt, met zekerheid kunnen zeggen of ze uit 'Lyssa' of uit 'Anna Karenina' komt?

"De natuur zegt ons niet waarom wij op iemand verliefd worden. Zij laat ons slechts verliefd worden. Wij hebben daarin weinig keus. En zo kan een onbekende ineens belangrijker worden dan het ik. [...]"

Voor de duidelijkheid: dit is wel degelijk een extract uit 'Lyssa'. Ook de kiemen van het communisme, arbeid en kameraadschap, komen terloops maar treffend in het boek aan bod, zoals bijvoorbeeld wanneer Gaspar er na een paardrij-ongeluk van een vriend over mijmert dat arbeiders het toch maar goed hebben terwijl zij, leden van de betere klasse, gebukt gaan onder de zorgen.

"Zou het niet heerlijk zijn een arbeider te zijn? Niet geleerd te hebben, fysieke arbeid te moeten verrichten en aan het eind van de dag moe maar voldaan in de zon te gaan zitten met je kameraden."

Op 271 bladzijden kan men onmogelijk een werk schrijven dat eenzelfde epische karakter heeft als dat van de beroemdste Russische klassiekers. Maar dat hoeft ook niet. Dit boek is immers bedoeld als ode, niet als kopie. Tom Hofland heeft dus een eigen werk geschreven, met moderne insteken, maar zich toch afspelend in de negentiende eeuw, de gedachtengangen volgend die de betere klasse in die periode ook volgde. En zo hoort het ook. Niemand zich te wachten op een doordruk van 'Anna Karenina' of 'Oorlog en Vrede'. Mede daarom is dit een bijzonder geslaagd debuut van Hofland. Wie niet zeker is of Tolstoj (of Dostojevski, of Poesjkin, of ...) iets voor hem/haar is, vindt in Lyssa alvast een meer dan behoorlijk 'instapmodel'.

(Alhoewel Gaspar de hoofdpersoon is, kreeg het boek toch de titel Lyssa mee. Tom Hofland verklapte dat lyssa een synoniem is voor hondsdolheid. De oorsprong is te vinden in de Griekse mythologie. Lyssa was de godin van razernij bij dieren als gevolg van hondsdolheid. Met dit in gedachten zal de lezer zelf ondervinden dat de titel van het boek daarom goed gekozen is.)