Nihilisme met een goede basis

Eindelijk: een ontwikkelingsroman die niet gaat over jongens op een Amsterdams gymnasium. Een hoofdpersoon van vlees en bloed. Nihilisme mét een goede basis. En gewoon een lekker boek. Wat een verademing was het om 'Het leek stiller dan het was' van Eva Kelder te lezen.

Nu moet ik eerst kort iets zeggen over de Amsterdamse gymnasiumjongens, want ja, daar overdrijf ik misschien een beetje, maar het moet toch gezegd worden: laat er meer literatuur zijn vanuit een ander perspectief. Abdelkader Benali klaagde recent ook over de eentonigheid bij jonge Nederlandse schrijvers:

'Iedereen is hoogopgeleid, iedereen heeft ouders met “gekke” trauma’s, iedereen is een drop-out van het Montessori Lyceum, iedereen is neurotisch op het debiele af, iedereen is de hele dag aan het filosoferen over de ideale bereiding van een cappuccino, iedereen woont in Amsterdam, iedereen is ongelukkig, iedereen heeft geld, iedereen droomt van armoede, iedereen twijfelt aan zichzelf, iedereen heeft seks, iedereen zoekt liefde, iedereen heeft briljante a-logische redeneringen, iedereen is licht duizeling door alle verwendheid die men heeft ervaren, niemand slaapt thuis, maar ergens anders op locaties die een normaal mens nooit zou kunnen betalen. Iedereen is wezenloos middelmatig en niemand heeft een leven.'

Ik heb het al gesteld bij de recensie van Van dode mannen win je niet: ik ben ook niet zo’n liefhebber van de ‘stapels boeken van gymnasiumjongens uit Amsterdam die hun identiteit proberen te vinden’. Ik ben ook niet zo’n liefhebber van schrijvers die heel hard het elitaire karakter van hun werk verdedigen. De wereld is groter dan je eigen subcultuur. En ik ben erg blij dat Eva Kelder nu heeft gedemonstreerd hoe je een intelligent personage kunt beschrijven dat niet elitair is. Een personage dat zelfs briljant is in haar literaire studie, maar niet irritant: want de verwijzingen naar de beat poets kun je nog volgen, ook als je er niet veel van weet. Een personage dat geen betekenis aan het leven kan geven, maar godzijdank wel iets meemaakt.

Het leek stiller dan het was gaat over Seije. Ze groeit op op Vlieland. Aan de ene kant een klassieke stad-dorp-tegenstelling die je vaker ziet in de ontwikkelingsroman – alleen is Vlieland nog veel meer een gesloten gemeenschap dan een dorp tegenwoordig is. En als Seije uitvliegt, vliegt ze ook direct wat verder: naar Edinburgh en New York. Ze heeft redenen om zich los te breken, al vanaf het begin van het boek zie je hoe zij anders is dan haar leeftijdsgenoten, haar dorpsgenoten.

Wat een geweldig begin: ‘We begroeven de hond in de tuin van de buurman.’ Wat een heerlijke verliefdheid op die foute Sander – natuurlijk kan dat alleen maar misgaan. En zo’n ontaarde moeder, die natuurlijk van grote invloed is op Seije, wat toch weer niet uitgemolken wordt. Zo houdt dit boek heel lang en heel gemakkelijk mijn aandacht – maar in New York ging het mis. Het gaat mis met Seije, maar met mij als lezer ook. De relatie met Daniel gaat te snel, het gaat met haar werk niet goed en dan wordt het drama ook wel uitgespeeld: ‘Om niet te vluchten voor de macht die mijn geest uit mijn lichaam perste, de macht over mij die ik hem had gegeven omdat ik dacht alleen dan zijn liefde waardig te zijn, maar ook uit vertrouwen dat hij mijn toewijding begreep, dat het ons één maakte, geklonken in één lot.’ Een stilistisch draakje, als je het mij vraagt.

Ik geloof dat het mij dwarszit dat een personage eerst heel plotseling, heel diep moet vallen voordat catharsis, het Aha-moment van geestelijk inzicht zal komen. De afsluiting van de roman vind ik wel mooi, maar waarom dat plotselinge drama? Er is weliswaar een duidelijke voortzetting van de Seije op Vlieland en de Seije in New York – Seije is onzeker en laat anderen over haar grenzen gaan. Toch verwacht je dan niet dat ze dat als volwassen vrouw ook zo laat gebeuren. Het gaat allemaal te snel: dit is genoeg stof voor twee romans. Misschien is het boek iets te snel afgerond (wilde de uitgever niet langer wachten, of geen dikker boek uitgeven?) maar aan de andere kant: het is goed om te weten dat Eva Kelder zoveel in zich heeft.

(Deze recensie verscheen eerder op mijn website.)