4½ van 5* Een indringende confrontatie met een voltooid leven

Deze recensie werd eerder gepubliceerd op mijn blog GraagGelezen.

In 'De handlezer' neemt Chris Polanen de lezer mee in het afbrokkelende bestaan van Henri, een man wiens dagen geteld zijn, maar wiens verleden hem plotseling inhaalt. Met een beknopte, poëtische stijl schetst Polanen het portret van een voormalig zwemkampioen, bijgenaamd 'de rog', wiens fysieke souplesse nu contrasteert met de naderende dood.

De roman opent met Henri die van zijn arts te horen krijgt dat genezen niet mogelijk is, maar uitstellen wel.
Zijn laatste dagen slijt Henri op het balkon van zijn ouderlijk huis, een ogenschijnlijk serene, maar in feite afwachtende setting. De rust wordt echter ruw verstoord door de onverwachte verschijning van een jonge man die beweert zijn neef te zijn en, verrassend genoeg, kan handlezen. Dit plot-element, hoewel enigszins mystiek, dient als katalysator voor een stroom van confrontaties met Henri's verleden.

“‘s Avonds zit ik op het balkon en kijk ik naar de mensen die voorbijgaan. Arbeiders met het stof van de werkdag nog in hun haren, het weekend in hun blik. Toeristen, lachend, aanstellerig, hongerig naar avontuur. Jongeren die zich met hun lichaam en bravoure door de nacht heen denken te bluffen.
Oudjes, stram en berustend.”

Polanen weet met minimale woorden een diepgaand psychologisch portret te schetsen. Henri wordt geconfronteerd met vrouwen uit zijn verleden – geliefden die iets van hem willen – en de plotselinge terugkeer van zijn broer Humphrey na vijfendertig jaar afwezigheid. Deze reünies dwingen Henri om de balans op te maken van zijn leven, om te reflecteren op gemiste kansen, onuitgesproken woorden en de littekens van het verleden. De centrale vraag 'Moeten oude wonden wel opengereten worden?' resoneert door het hele verhaal en daagt zowel Henri als de lezer uit.

'De handlezer' is meer dan een verhaal over afscheid nemen; het is een roman over kwetsbaarheid en de druk om als man sterk te moeten zijn, vooral in een samenleving waar die verwachting hoogtij viert. Polanen raakt op subtiele wijze aan de maatschappelijke en culturele aspecten van mannelijkheid en ouder worden. De thema's verzoening, spijt en de zoektocht naar innerlijke vrede in het aangezicht van het einde zijn prachtig verweven.

“Een politieauto scheert langs hem heen het pad tussen de graven op en de andere politieauto stopt voor het gebouw. Agenten met getrokken pistool springen uit de auto, hurken achter de geopende portieren. Er wordt weer geschoten, maar de schoten klinken verder weg.
Humphrey kruipt door het zand naar mij toe, maar hij komt nauwelijks vooruit. 10 meter van mij vandaan, zakt hij in elkaar, zijn gezicht in het zand. Misschien is hij toch geraakt. Als een dier op de vlucht.”

De taal van Polanen is sober maar krachtig, met treffende metaforen en zinnen die lang blijven hangen. Tegen de achtergrond van een Surinaams maatschappij beschrijft hij de gevoelens van de hoofdpersoon.
Achter in het boek staat een verklarende woordenlijst. Deze lijst heb ik regelmatig bezocht. Mooi dat deze lijst begint met ‘A bun’: Het is goed.

'De handlezer' is een compacte, maar indringende roman die de lezer uitnodigt tot reflectie over het leven, de dood en de complexe relaties die we onderhouden. Het is een aanrader voor wie op zoek is naar een verhaal dat zowel emotioneel diepgang heeft als stof tot nadenken biedt.