Lezersrecensie
Paula Gomes: Voor altijd verbonden met dat land van haar jeugd
Vandaag op de dag af is het tachtig jaar geleden dat er met de overgave van Japan een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. In de jaren zeventig groeide het aantal kampromans, boeken over Nederlanders en Indo-Europeanen die door Japanners in interneringskampen en krijgsgevangenkampen waren opgesloten. Een typisch voorbeeld daarvan is het in 1975 verschenen Sudah, laat maar waarmee de Indo-Europese schrijfster Paula Gomes (1922–2013) doorbrak. Deze novelle moet niet worden verward met de gelijknamige debuutroman van Maddy Stolk.
Een Indisch Nederlandse bezoekt in de jaren zeventig Indonesië, het land waar ze zo’n vijftig jaar geleden geboren werd. Het verleden werpt een schaduw over haar bezoek, waardoor het weerzien een ingrijpende ervaring wordt. In de Tweede Wereldoorlog liet ze haar identiteitskaart vervalsen zodat ze met haar moeder buiten de interneringskampen kon blijven, maar liep later tegen de lamp en werd alsnog in een vrouwenkamp in Semarang geïnterneerd. Na de oorlog kwam ze ziek uit het kamp terug, maar moest zich opnieuw in veiligheid brengen vanwege pogroms tegen Europese burgers (bersiap). Opgehitst door Soekarno sloegen Indonesische guerrilla’s aan het molesteren, verkrachten en afslachten van Nederlanders en gelijkgestemden. De vrouw, die altijd tussen de Nederlandse en Indonesische cultuur heeft gestaan, werd uiteindelijk gedwongen te vluchten naar Nederland.
De novelle is klein maar fijn. Gomes verweeft kundig haar herinneringen aan de oorlog in het reisverhaal. Ze schrijft zuiver, sober en bedachtzaam.
Door middel van haar reis probeert de ik-figuur terug te vinden wat ze was kwijtgeraakt en een heleboel in te halen. Ze ervaart geen wrok, hoewel ze daar alle reden toe heeft: haar oorlogsjaren waren afschuwelijk en ze moest gedwongen het land verlaten. Ze voelt dat ze nog steeds bij het Indonesische land en volk hoort. Ze poogt zich tijdens de reis weer met hen te verbinden – en deze pogingen blijken wederzijds. De boektitel slaat op de berusting van de ik-figuur na afloop van haar reis als ze naar Nederland terugkeert: de geschiedenis is verlopen zoals zij is verlopen.
De illustratie op het omslag van de heruitgave van Nijgh & Van Ditmar kan verkeerde verwachtingen wekken over het verhaal. Het omslag van de oorspronkelijke uitgave van Querido is meer in lijn met het verhaal.
Gomes heeft Sudah, laat maar op haar eigen kampervaringen tijdens de oorlog in Nederlands-Indië gebaseerd en vertelt daarmee een persoonlijk en indrukwekkend verhaal. Het verhaal is in het Indonesisch vertaald en opgenomen in haar trilogie Tropenkind.
Een Indisch Nederlandse bezoekt in de jaren zeventig Indonesië, het land waar ze zo’n vijftig jaar geleden geboren werd. Het verleden werpt een schaduw over haar bezoek, waardoor het weerzien een ingrijpende ervaring wordt. In de Tweede Wereldoorlog liet ze haar identiteitskaart vervalsen zodat ze met haar moeder buiten de interneringskampen kon blijven, maar liep later tegen de lamp en werd alsnog in een vrouwenkamp in Semarang geïnterneerd. Na de oorlog kwam ze ziek uit het kamp terug, maar moest zich opnieuw in veiligheid brengen vanwege pogroms tegen Europese burgers (bersiap). Opgehitst door Soekarno sloegen Indonesische guerrilla’s aan het molesteren, verkrachten en afslachten van Nederlanders en gelijkgestemden. De vrouw, die altijd tussen de Nederlandse en Indonesische cultuur heeft gestaan, werd uiteindelijk gedwongen te vluchten naar Nederland.
De novelle is klein maar fijn. Gomes verweeft kundig haar herinneringen aan de oorlog in het reisverhaal. Ze schrijft zuiver, sober en bedachtzaam.
Door middel van haar reis probeert de ik-figuur terug te vinden wat ze was kwijtgeraakt en een heleboel in te halen. Ze ervaart geen wrok, hoewel ze daar alle reden toe heeft: haar oorlogsjaren waren afschuwelijk en ze moest gedwongen het land verlaten. Ze voelt dat ze nog steeds bij het Indonesische land en volk hoort. Ze poogt zich tijdens de reis weer met hen te verbinden – en deze pogingen blijken wederzijds. De boektitel slaat op de berusting van de ik-figuur na afloop van haar reis als ze naar Nederland terugkeert: de geschiedenis is verlopen zoals zij is verlopen.
De illustratie op het omslag van de heruitgave van Nijgh & Van Ditmar kan verkeerde verwachtingen wekken over het verhaal. Het omslag van de oorspronkelijke uitgave van Querido is meer in lijn met het verhaal.
Gomes heeft Sudah, laat maar op haar eigen kampervaringen tijdens de oorlog in Nederlands-Indië gebaseerd en vertelt daarmee een persoonlijk en indrukwekkend verhaal. Het verhaal is in het Indonesisch vertaald en opgenomen in haar trilogie Tropenkind.
1
Reageer op deze recensie
