Lezersrecensie
Er leven geen mensen meer die het hebben meegemaakt
Vandaag op de dag af is het tachtig jaar geleden dat er met de overgave van Japan een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog.
Er leven niet veel mensen meer die het hebben meegemaakt,
de vijand heeft er ongeveer één derde afgemaakt.
De Nederlandse cabaretier Wim Kan werd als dienstplichtige in de Tweede Wereldoorlog door de Japanners krijgsgevangene gemaakt. Hij werd aanvankelijk opgesloten in het treinkampement nabij Bandoeng en na zeven maanden verscheept naar het oerwoud van Birma, waar krijgsgevangenen, geïnterneerde burgers en Aziatische dwangarbeiders de beruchte dodenspoorweg aanlegden. Honderdduizend arbeiders stierven als gevolg van dit megalomane project ter meerdere glorie van de Japanse Keizer.
Wat er aan die railroad is gebeurd weten de doden alleen.
Daar onder elke dwarsligger ligt welgeteld er één.
Kan hoefde als krijgsgevangene niet aan de spoorweg zelf te werken, maar hielp de kamparts, trad op en schreef cabaretliedjes. Hij hield een dagboek bij, dat niet alleen een persoonlijk portret is maar ook een historisch document van leven en dood in de interneringskampen en de kampen aan de dodenspoorweg. Het dagboek bestond uit zeven schriften, waarvan het eerste is verloren gegaan, en beslaat ruim drieënhalf jaar. Na Kans overlijden heeft zijn compagnon en vriend Frans Ruhl het dagboek geredigeerd en uitgebracht als Burmadagboek 1942-1945.
De kampbewoners lijden geregeld honger en raken op den duur uitgeteerd. Uitgeputte en zieke werkers worden door de Japanners doodgeschoten. Velen komen om door ziektes zoals malaria, dysenterie, cholera, beri-beri of de pest, anderen sterven een gruwelijke dood door bombardementen door de geallieerden.
Kan schreef in telegramstijl over hoe hij zich voelde, hoe weinig te eten hij kreeg, wat er met hem gebeurde en wat de laatste geruchten waren. Het is een gemis dat hij niet schreef over persoonlijke verhoudingen tussen de krijgsgevangenen en hoe die zich wijzigden naarmate de omstandigheden veranderen. Daarmee had dit dagboek zich kunnen onderscheiden van dagboeken van andere mensen die betrokken waren bij de aanleg van de dodenspoorweg.
Kan schreef zijn dagboek voor zijn vrouw Corry Vonk. Zij was het licht in de nacht waarop hij voer. De ontreddering groeit met de dag, periodes van hoop en van wanhoop volgen elkaar op. Hij vraagt zich niet af of hij de oorlog zal overleven. De onzekerheid over hoe lang de oorlog zal duren knaagt aan hem, en nog meer de onzekerheid of hij zijn Corry ooit zal terugzien.
Met zijn optredens heeft Kan het moreel van veel kampbewoners hoog weten te houden. Na de oorlog werden Amerikanen en Britten binnen een week geëvacueerd, terwijl sommige Nederlanders nog een jaar in de kampen hebben moeten bivakkeren. Wim Kan klaagde in de jaren zestig en zeventig op de televisie geregeld de Nederlandse regering aan, die tot dan toe nooit had erkend wat Nederlanders in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting hadden meegemaakt. Het dieptepunt was wel het staatsiebezoek van de Japanse Keizer Hirohito aan Koningin Juliana, dat niet als verbroedering werd opgevat maar als verraad en miskenning van wat er gebeurd was.
Burmadagboek is uitgebreid met een inleiding, foto’s, liedteksten, een woordenlijst, een notenlijst en een verantwoording.
Door zijn eigen ervaring in de Japanse kampen van dag tot dag op te schrijven voegt Kan het persoonlijke toe aan het grotere, complexe verhaal van de Japanse bezetting. Daarmee is Burmadagboek een onmisbaar document voor iedereen die meer wil weten over de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië.
Wim Kan (1911-1983) was een van de drie grootste Nederlands cabaretiers, schreef vele dagboeken en ontving in 1950 de Verzetsster Oost-Azië 1942-1945.
Er leven niet veel mensen meer die het hebben meegemaakt,
de vijand heeft er ongeveer één derde afgemaakt.
De Nederlandse cabaretier Wim Kan werd als dienstplichtige in de Tweede Wereldoorlog door de Japanners krijgsgevangene gemaakt. Hij werd aanvankelijk opgesloten in het treinkampement nabij Bandoeng en na zeven maanden verscheept naar het oerwoud van Birma, waar krijgsgevangenen, geïnterneerde burgers en Aziatische dwangarbeiders de beruchte dodenspoorweg aanlegden. Honderdduizend arbeiders stierven als gevolg van dit megalomane project ter meerdere glorie van de Japanse Keizer.
Wat er aan die railroad is gebeurd weten de doden alleen.
Daar onder elke dwarsligger ligt welgeteld er één.
Kan hoefde als krijgsgevangene niet aan de spoorweg zelf te werken, maar hielp de kamparts, trad op en schreef cabaretliedjes. Hij hield een dagboek bij, dat niet alleen een persoonlijk portret is maar ook een historisch document van leven en dood in de interneringskampen en de kampen aan de dodenspoorweg. Het dagboek bestond uit zeven schriften, waarvan het eerste is verloren gegaan, en beslaat ruim drieënhalf jaar. Na Kans overlijden heeft zijn compagnon en vriend Frans Ruhl het dagboek geredigeerd en uitgebracht als Burmadagboek 1942-1945.
De kampbewoners lijden geregeld honger en raken op den duur uitgeteerd. Uitgeputte en zieke werkers worden door de Japanners doodgeschoten. Velen komen om door ziektes zoals malaria, dysenterie, cholera, beri-beri of de pest, anderen sterven een gruwelijke dood door bombardementen door de geallieerden.
Kan schreef in telegramstijl over hoe hij zich voelde, hoe weinig te eten hij kreeg, wat er met hem gebeurde en wat de laatste geruchten waren. Het is een gemis dat hij niet schreef over persoonlijke verhoudingen tussen de krijgsgevangenen en hoe die zich wijzigden naarmate de omstandigheden veranderen. Daarmee had dit dagboek zich kunnen onderscheiden van dagboeken van andere mensen die betrokken waren bij de aanleg van de dodenspoorweg.
Kan schreef zijn dagboek voor zijn vrouw Corry Vonk. Zij was het licht in de nacht waarop hij voer. De ontreddering groeit met de dag, periodes van hoop en van wanhoop volgen elkaar op. Hij vraagt zich niet af of hij de oorlog zal overleven. De onzekerheid over hoe lang de oorlog zal duren knaagt aan hem, en nog meer de onzekerheid of hij zijn Corry ooit zal terugzien.
Met zijn optredens heeft Kan het moreel van veel kampbewoners hoog weten te houden. Na de oorlog werden Amerikanen en Britten binnen een week geëvacueerd, terwijl sommige Nederlanders nog een jaar in de kampen hebben moeten bivakkeren. Wim Kan klaagde in de jaren zestig en zeventig op de televisie geregeld de Nederlandse regering aan, die tot dan toe nooit had erkend wat Nederlanders in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting hadden meegemaakt. Het dieptepunt was wel het staatsiebezoek van de Japanse Keizer Hirohito aan Koningin Juliana, dat niet als verbroedering werd opgevat maar als verraad en miskenning van wat er gebeurd was.
Burmadagboek is uitgebreid met een inleiding, foto’s, liedteksten, een woordenlijst, een notenlijst en een verantwoording.
Door zijn eigen ervaring in de Japanse kampen van dag tot dag op te schrijven voegt Kan het persoonlijke toe aan het grotere, complexe verhaal van de Japanse bezetting. Daarmee is Burmadagboek een onmisbaar document voor iedereen die meer wil weten over de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië.
Wim Kan (1911-1983) was een van de drie grootste Nederlands cabaretiers, schreef vele dagboeken en ontving in 1950 de Verzetsster Oost-Azië 1942-1945.
1
Reageer op deze recensie
