Lezersrecensie
Overweldigende roman over de dodenspoorweg in Birma
Het is merkwaardig dat je in bibliotheken struikelt over romans over de Tweede Wereldoorlog terwijl er nauwelijks romans te vinden zijn die het verhaal van de beruchte dodenspoorweg in Birma vertellen. Door dit megalomane project ter glorie van de als goddelijk beschouwde Keizer van Japan leefden meer dan driehonderdduizend krijgsgevangenen en dwangarbeiders in erbarmelijke omstandigheden en kwamen er honderdduizend om het leven, waaronder drieduizend Nederlanders. De Australische schrijver Richard Flanagan betoont de slachtoffers eer in zijn roman The Narrow Road to the Deep North.
Het verhaal draait om Dorrigo Evans, een Australische legerarts die door de Japanners krijgsgevangen wordt gemaakt en vervolgens wordt gedwongen met hen samen te werken bij de aanleg van de dodenspoorweg. Behalve verlenen van medische zorg, voor zover dat nog mogelijk is, dient hij elke dag te beslissen welke krijgsgevangenen dwangarbeid zullen verrichten. Hoewel niemand daartoe is staat is, zal hij toch aan de vastgestelde quota moeten komen. Dorrigo poogt iedereen te redden, al beseft hij maar al te goed dat hij niemand kan redden.
Flanagan vertelt in detail over de gruwelijkheden en schetst schrijnende portretten van de krijgsgevangenen die balanceren op het randje van de dood. Iedere krijgsgevangene probeert een middenweg te vinden tussen kameraadschap en verraad dat wordt gepleegd om te overleven. Men is soms kleinzielig en soms heldhaftig, en klampt zich vast aan de kleine restjes beschaving die nog zijn overgebleven. Deze portretten van individuen blijven je nog lang bij.
Heel gedurfd verschuift Flanagan herhaaldelijk het perspectief van de krijgsgevangenen naar de Japanse officieren en Koreaanse kampwachten. In hun ogen hangt er aan de krijgsgevangenen een grote schande want zij hebben geen zelfmoord gepleegd maar zich eerloos laten gevangennemen. Zij zouden vereerd moeten zijn om te mogen bijdragen aan het project ter verering van de Japanse Keizer. De Japanners en Koreanen zijn opgegroeid in een cultuur waarin mishandelingen normaal zijn, hun eergevoel is het allerbelangrijkste en ze doen alles voor hun Keizer. Om de vrijheid die de westerlingen nastreven kunnen ze alleen maar schaterlachen. Een Japanse kolonel is gefascineerd door nekken en schept op hoeveel mannen hij met een zwaard heeft onthoofd. Door deze cultuurverschillen te benoemen ontstaat er bij de lezer een beter begrip van de gruwelijkheden die konden gedijen in een oorlogssituatie waarin alle mededogen werd geblokkeerd. Door het perspectief te verschuiven naar de Japanners en daardoor bij de lezer empathie op te wekken zonder met de Japanners te sympathiseren, toont Flanagan een staaltje schrijversvakmanschap.
De oorlog vormt de kern van een groter verhaal dat cirkelt om de geheime buitenechtelijke relatie van Dorrigo met Amy, tot wie hij zich sterk voelt aangetrokken. Kiest Dorrigo voor zijn minnares Amy? Of stelt hij zich tevreden met zijn passieloze huwelijk en verspeelt hij zijn ware liefde? Een brief die hij in de oorlog krijgt speelt een bepalende rol. Door het grotere verhaal toont Flanagan dat een oorlog gevolgen heeft die minimaal een heel mensenleven doorwerken. Het is jammer dat het liefdesverhaal niet zo goed is uitgewerkt als het oorlogsverhaal.
De schrijfstijl van Flanagan is poëtisch en ritmisch, al vliegt hij daarbij weleens uit de bocht. ‘A hidden world that it took the momentary shafts of late-afternoon light to reveal as the real world – of flying particles wildly spinning, shimmering, randomly bouncing into each other and heading off into entirely new directions.’
In The Narrow Road to the Deep North botsen de onmenselijkheden van oorlog met de vele vormen van liefde en hartstocht. Nooit eerder werden de gruwelijkheden in een Japans kamp, waar krijgsgevangenen gedwongen werkten aan de aanleg van de Birma-dodenspoorweg, zo overweldigend en invoelbaar beschreven.
Richard Flanagan draagt de roman op aan krijgsgevangene nummer 335. Het is zijn vader.
Het verhaal draait om Dorrigo Evans, een Australische legerarts die door de Japanners krijgsgevangen wordt gemaakt en vervolgens wordt gedwongen met hen samen te werken bij de aanleg van de dodenspoorweg. Behalve verlenen van medische zorg, voor zover dat nog mogelijk is, dient hij elke dag te beslissen welke krijgsgevangenen dwangarbeid zullen verrichten. Hoewel niemand daartoe is staat is, zal hij toch aan de vastgestelde quota moeten komen. Dorrigo poogt iedereen te redden, al beseft hij maar al te goed dat hij niemand kan redden.
Flanagan vertelt in detail over de gruwelijkheden en schetst schrijnende portretten van de krijgsgevangenen die balanceren op het randje van de dood. Iedere krijgsgevangene probeert een middenweg te vinden tussen kameraadschap en verraad dat wordt gepleegd om te overleven. Men is soms kleinzielig en soms heldhaftig, en klampt zich vast aan de kleine restjes beschaving die nog zijn overgebleven. Deze portretten van individuen blijven je nog lang bij.
Heel gedurfd verschuift Flanagan herhaaldelijk het perspectief van de krijgsgevangenen naar de Japanse officieren en Koreaanse kampwachten. In hun ogen hangt er aan de krijgsgevangenen een grote schande want zij hebben geen zelfmoord gepleegd maar zich eerloos laten gevangennemen. Zij zouden vereerd moeten zijn om te mogen bijdragen aan het project ter verering van de Japanse Keizer. De Japanners en Koreanen zijn opgegroeid in een cultuur waarin mishandelingen normaal zijn, hun eergevoel is het allerbelangrijkste en ze doen alles voor hun Keizer. Om de vrijheid die de westerlingen nastreven kunnen ze alleen maar schaterlachen. Een Japanse kolonel is gefascineerd door nekken en schept op hoeveel mannen hij met een zwaard heeft onthoofd. Door deze cultuurverschillen te benoemen ontstaat er bij de lezer een beter begrip van de gruwelijkheden die konden gedijen in een oorlogssituatie waarin alle mededogen werd geblokkeerd. Door het perspectief te verschuiven naar de Japanners en daardoor bij de lezer empathie op te wekken zonder met de Japanners te sympathiseren, toont Flanagan een staaltje schrijversvakmanschap.
De oorlog vormt de kern van een groter verhaal dat cirkelt om de geheime buitenechtelijke relatie van Dorrigo met Amy, tot wie hij zich sterk voelt aangetrokken. Kiest Dorrigo voor zijn minnares Amy? Of stelt hij zich tevreden met zijn passieloze huwelijk en verspeelt hij zijn ware liefde? Een brief die hij in de oorlog krijgt speelt een bepalende rol. Door het grotere verhaal toont Flanagan dat een oorlog gevolgen heeft die minimaal een heel mensenleven doorwerken. Het is jammer dat het liefdesverhaal niet zo goed is uitgewerkt als het oorlogsverhaal.
De schrijfstijl van Flanagan is poëtisch en ritmisch, al vliegt hij daarbij weleens uit de bocht. ‘A hidden world that it took the momentary shafts of late-afternoon light to reveal as the real world – of flying particles wildly spinning, shimmering, randomly bouncing into each other and heading off into entirely new directions.’
In The Narrow Road to the Deep North botsen de onmenselijkheden van oorlog met de vele vormen van liefde en hartstocht. Nooit eerder werden de gruwelijkheden in een Japans kamp, waar krijgsgevangenen gedwongen werkten aan de aanleg van de Birma-dodenspoorweg, zo overweldigend en invoelbaar beschreven.
Richard Flanagan draagt de roman op aan krijgsgevangene nummer 335. Het is zijn vader.
1
Reageer op deze recensie
