Een weergaloze uiteenzetting van geschiedenis waarin emoties minstens zo belangrijk zijn

Na jaren van hoogtij slaat rampspoed toe. De extreme hitte en daarmee gepaard gaande droogte maken de akkers nutteloos. De oogst is schraal, voorraden slinken hard. De Texaanse Elsa houdt van haar land en doet haar uiterste best het hoofd boven water te houden, maar na de Dust Bowl van 1934 is dat onmogelijk geworden. Elsa moet een keuze maken; vecht ze voor haar land of trekt ze naar Californië in de hoop dat haar gezin het overleeft? Als kleindochter van een Texas Ranger wordt Elsa gedwongen haar moed in te zetten, iets waarvan ze na jaren van emotionele tegenslagen betwijfelt of ze die heeft.

De alom geprezen Kristin Hannah (1960), vooral bekend van haar oorlogsroman De nachtegaal, laat lezers over de hele wereld proeven van haar talent. Feiten en fictie weet ze steengoed te verweven tot aangrijpende en emotionele plots. In De vier windstreken, vertaalt door Carolien Metaal, beschrijft Hannah opnieuw een gebeurtenis uit de geschiedenis. Ditmaal een periode in de jaren ’30 die werd gekenmerkt door droogte, warmte en stofstormen op de Great Plains.

Daar waar Hannah doorgaans kiest voor een verhaalopbouw waarbij ze uitgebreid de tijd neemt om personages en setting vorm te geven, gaat De vier windstreken op een verrassend hoog tempo van start. Op dit punt in het verhaal is het plot voorspelbaar. Elsa, die als kind ernstig ziek is geweest, wordt door haar familie beschermd opgevoed en weggehouden bij het leven dat gebruikelijk is voor een jongvolwassene. Wanneer de jonge Elsa probeert los te breken van haar familie is al van verre duidelijk wat gaat komen. Dit zorgt voor de nodige verwarring. Is dit een voorbode voor de rest van het verhaal?

De lezer die na het verrassend voorspelbare begin doorzet, zal worden beloond op dat waar Hannah ijzersterk in is: zowel setting als personages filmisch tot leven brengen. Het decor van De vier windstreken wordt bepaald door het toen heersende klimaat. Op het Texaanse land dat was uitgeput door intensieve landbouw, was er geen begroeiing meer over die grond en het zand bijeenhield, met als groot gevolg enorme zandwolken die neerdaalden. Hannah is uitermate gedetailleerd in haar beschrijvingen van dit natuurgeweld en weet de gevolgen zo uiteen te zetten dat je haast het zand tussen de bladzijden van het boek voelt schuren. Ze beschrijft niet alleen de stofstormen die ineens kwamen opzetten, maar ook hoe het zand tussen alle kieren en gaten doorsijpelde. Hoe koeien alleen nog modder gaven, hoe zand aan wimpers kleefde en hoe er werd gesmacht naar een beetje water. Ze omschrijft de stoflongen waaraan men kwamen te overlijden, maar ook de grote uittocht van duizenden mensen naar Californië in de hoop het daar te redden. De onzekerheid, de schaamte, de armoede. Het was niet een beetje zand, het behelsde zoveel meer.

'Vragen om aalmoezen ging gepaard met een diepe, blijvende schaamte. Armoede verpletterde de ziel. Het was een spelonk die zich langzaam om je heen sloot. Het lichtpuntje werd aan het eind van elke onveranderde dag kleiner.'

Na de bliksemsnelle start neemt het boek een rustiger tempo aan waarin ruimte is voor groei van personages. Elsa, een in eerste instantie stugge en gesloten Texaanse, ontpopt zich tot een liefhebbende en strijdlustige vrouw. Ook al heeft ze zelf niets over, met haar creativiteit en liefde weet ze anderen te helpen. Daarmee komt er veel menselijkheid naar voren in een situatie die verre van humaan was. Enkele personages duiken op, om niet meer terug te keren, maar voor de overige figuren is er naast Elsa voldoende aandacht en liefde beschikbaar en dat maakt van het boek een compleet geheel.

Met haar uitzonderlijke schrijftalent is Kristin Hannah er uitstekend in geslaagd om geschiedenis tot leven te brengen. Net als in haar eerdere romans draait het niet alleen om het vertellen van feitelijkheden, maar meer om emoties en de gevolgen voor mensen. De vier windstreken is een sterk verhaal met actuele thema’s als klimaat en vluchtelingenproblematiek. Een roman over de Amerikaanse droom, over moed en niet op de minste plaats een ode aan de vrouw.