Jeugdromantiek uit 1913

Jeugdverhaal uit 1913 van Henri Alain-Fournier waaraan hij als 20 jarige begon en dat hij als 27 jarige afmaakte, door Mario Molegraaf in 2011 opnieuw vertaald als Het grote avontuur. Ik las het omdat Maurice Gilliams ‘Elias of het gevecht met de nachtegalen’ ermee vergeleken werd maar dat zou dan wegens een jeugdromantiek nog overeen kunnen komen, verder volstrekt niet qua stijl of inhoud.

Het is een vertelling op een klassieke manier, met tijd (eind 19e eeuw) en plaats (boven Bourges in de Berry, de streek heeft door het boek bekendheid gekregen als een nog onbedorven romantische streek) met 3 delen die de tijds vakken voorstellen, veel korte hoofdstukken met titeltjes erboven en een verteller Francois Seurel wiens jeugd als 15 jarige pas betekenis krijgt als hij jeugdvriend wordt van Augustin Meaulnes, die de grand Meaulnes wordt genoemd. Bij de kinderen op de school die centraal staat spelen bewondering en eenvoudige beschuldigingen een grote rol. De vrijheid van handelen speelt er, en het avontuur, weerspiegeld in het lezen van Robinson Crusoe die net als zij als kind stond te kijken naar een aambeeld in een smederij, wat een fraai hoofdstukje is.
De verteller wil eigenlijk de grand Meaulnes zijn die als 17 jarige zijn hart najaagt als hij op zoek gaat naar het verloren landhuis waar hij de jonge Frantz de Galais en diens zus de schone Yvonne de Galais eenmaal zag maar dat als een grote onbekende niets wordt totdat hij door anderen de volwassenheid in getrokken wordt; dan lijkt het inmiddels ook te laat voor deze romantische zuiverheid.

Max Nord, de eerste vertaler, heeft een goede inleiding bij een latere editie geschreven, die jammer genoeg niet bij het boek zelf gepubliceerd werd (zie onder Max Nord Grand Meaulnes op internet bij dbnl), waarin hij de geromantiseerde versie van deze verliefdheid (zuiverheid) voorop stelt bij Fournier en er met heldere argumenten zelfs aan twijfelt of het doel - geluk, een happy end - wel bereikt mag worden in dit boek; het boek zou er zeker minder om geworden zijn. Hij ontleent zijn ideeen aan de biografische notities over Fournier door diens zwager Jacques Rivière uit 1922 en 1923. Hij toont dat Fournier ook in zijn gedichten van een zuivere liefde spreekt en dat een hoofdstuk geschrapt werd waar Augustin met Valentine explicieter de liefde beleeft, wat daar souillure heet, en het romantisch zuivere had kunnen doen laten verdwijnen. In de huidige versie is er alleen sprake van dat Augustin Meaulnes en Valentine samen worden uitgenodigd en als man en vrouw gezien worden maar we weten verder niets. Alleen dat Meaulnes om die reden de extra schuld draagt die hij al van Frantz, de broer van Yvonne, kreeg. Dat Meaulnes vervolgens niets bekend heeft aan Yvonne bij zijn huwelijk is een faux pas die Fournier ook niet kan oplossen.
Een extra element dat Max Nord noemt is de plaats die Meaulnes inneemt voor de verteller François: als een vader, die hem meeneemt op avontuur, het kan zelfs doorgetrokken worden in de uitlating in het derde deel door de verteller François, dat hij bekent aan Yvonne haar als eerste te willen vertellen over zijn eventuele eerste liefde, waarmee Yvonne als vrouw van Meaulnes de moeder van François vervangt. Dat is een vergaande substitutie die wel hout snijdt maar waarvan je ook kan zeggen dat François die bij Yvonne achterblijft wel deze rol kreeg opgedrongen om niet in de verleiding te komen.
De overgang naar het derde deel, waar ook de schrijver volwassener werd, is echter wel mooi, en zorgt ervoor dat er ook een coming of age element in verwerkt wordt die aan de jeugd een extra gevoel van teloorgang geeft maar het toch ook behoudt in de eerste twee delen.

Fournier (en vertaler Molegraaf) heeft een goed gevoel voor beschrijving, zoals het op verre afstand zien van het inspannen van de twee paarden voor de wagen bij les Belles-Etoiles. Alles is bijna in verleden tijd geschreven - maar er zijn ook plotse wendingen- en de herinnering van de mooiste lentedag ergens in deel 2 is een bijzonderheid van geheugen.