Stof tot nadenken en gruwelen

Voordat George R.R. Martin zijn populaire fantasyreeks over draken en politieke intriges schreef, was hij vooral bekend om zijn korte sciencefiction verhalen. In deze bundel zijn zes van die korte verhalen van hem verzameld. Ze onderzoeken de duistere hoekjes van het menselijk brein en de grenzeloze mogelijkheden van de techniek en wetenschap. Het is bij vlagen onheilspellend, ongemakkelijk maar ook verbluffend ingenieus en vooruitgaand voor verhalen die in de jaren 70 en 80 zijn opgeschreven.  

Het eerste verhaal is Nachtvliegers, waar de huidige Netflix-serie Nighflyers op is gebaseerd. In dit verhaal gaat de bemanning van ruimteschip de Nachtvlieger op weg naar het mythische schip van de Voltron die al dan niet echt bestaan. De kapitein verschijnt alleen in hologramvorm en houdt zich afgesloten van de rest. Met camera’s kan hij alles en iedereen in de gaten houden en algauw blijkt dat er iets goed mis is op het schip wanneer de telepaat onder de bemanning een groot kwaad voelt… en waarna de eerste dode valt. Het is een horrorverhaal in de ruimte en zelfs als lezer met beide voeten op de grond kan je niet anders dan je claustrofobisch voelen. Wie of wat is het kwaad en waarom heeft hij het gemunt op de bemanning? De spanning en de rillingen bekruipen je en het is een verhaal dat je het liefst in een keer uitleest – en dan het liefst in het daglicht.  

De rest van de verhalen is niet allemaal geslaagd en van het niveau van Nachtvliegers, maar desalniettemin poseren ook zij interessante vragen. Het verhaal Overkill laat zien dat de techniek niet altijd te vertrouwen is – maar de mens ook niet. Zou jij met lijken werken als je ze kon besturen met één gedachte en al het harde werk kon laten doen? Weekend in een oorlogszone laat op ongemakkelijke manier zien waar een combinatie van verveling en bloedlust tot kan leiden. Nadat er al tientallen jaren geen oorlog is geweest wordt de mensenmassa gesust met een eigen opgezette oorlog. Voor een aanzienlijk bedrag mag je oorlogje spelen met je medemens – maar de kogels en geweren zijn levensecht. Met elke kill verdien je punten en krijg je korting op je volgende uitstapje in de oorlogszone. Word je gedood? Tja, game over… voorgoed.  

En zevenmaal: dood nooit een mens onderzoekt en experimenteert met religie en wat het betekent om mens te zijn. Kunnen alleen mensen intelligent en humaan zijn, of andere wezens ook? Hoe ontstaat en verspreidt een religie zich, en tot hoeverre moeten de normen en waarden daarvan door iedereen worden geaccepteerd en gerespecteerd?

Noch de veelkleurige vuren van een sterrenring is het minst sterke verhaal in de bundel. Het is heel technisch en behandelt allerlei natuurkundige en sterrenkundige vraagstukken. De gedachtegang is interessant, maar de uitwerking is niet pakkend genoeg om het volledig te kunnen waarderen.  

Ten slotte bevat de bundel het prijswinnende verhaal Een Lied voor Lya. In dit verhaal onderzoeken telepaten Robb en Lyanna (twee namen die later in Martins Een Lied van IJs en Vuur-reeks zouden terugkeren) waarom een buitenaards ras een parasietachtig organisme aanbidt en ervoor kiest om er op den duur levend door verteerd te worden. Het geluk van de mens en wat het inhoudt wordt extensief onderzocht in dit verhaal met een einde dat je misschien wel ziet aankomen, maar er niet minder sterk op wordt.  

Over het algemeen bevat de bundel enkele sterke en minder sterkere verhalen die allemaal in hetzelfde universum schijnen af te spelen. De ideeën die worden behandeld en onder een vergrootglas worden geplaatst zijn interessant, met treffende en soms verrassende uitwerkingen. Ze zullen niet allemaal aanspreken, maar ze zullen je zeker aan het denken zetten. De verhalen zijn universeel en tijdloos en vooral het verhaal over oorlog die tot dodelijk vermaak is gereduceerd om verveling te bestrijden voelt ongemakkelijk aan.