De lezer beslist; een unieke verhaalstructuur

Een kuuroord, een lijk doorboord met een tuinharkje dat van een balkon is geduwd of gevallen, en meerdere verdachten. Het klinkt als een typische detective of thriller, totdat de auteur zich tot de lezer richt en die alle touwtjes in handen geeft. Jij, de lezer, beslist welke verdachten worden verhoord, welke aanwijzingen belangrijk zijn en uiteraard uiteindelijk wie de dader is en waarom. Zoals de titel al zegt: Los jij de moord op?

Dit interactieve ‘choose your own adventure’-boek is geschreven door Antony Johnston (1972) en vertaald uit het Engels door Marike Groot en Sander Brink. Het is meteen duidelijk dat dit geen gewoon leesboek is. Als je er even doorheen bladert lijkt alles normaal; alle hoofdstukken zijn netjes genummerd en op volgorde, al zijn sommige ervan wel erg kort… Wie verder kijkt ziet vervolgens dat elk hoofdstukje eindigt met een keuze of opdracht voor de lezer.

Maar eerst naar het begin: Na een uitleg over hoe je te werk moet gaan met dit boek en een inleidend hoofdstuk krijgt de lezer de eerste keuze voor de kiezen. Afgaande op wat je kiest, krijg je de opdracht om naar het hoofdstuknummer te bladeren dat bij jouw keuze staat. Op die manier blijf je kriskras door het boek heen bladeren tot je óf de moord oplost óf voortijdig de verkeerde weg inslaat en je niet meer verder kan. Het boek chronologisch lezen is niet mogelijk omdat alles door elkaar heen staat. Ebook lezers kunnen gemakkelijk navigeren tussen de hoofdstukken dankzij de links in de hoofdstuknummers die je direct naar het benodigde gedeelte brengen. Lezers van een fysiek exemplaar riskeren dat hun oog vroegtijdig op een spoiler landt.

Het loont zeker om nadat je de moord hebt opgelost (na misschien één of twee pogingen) opnieuw te beginnen en nu het pad te volgen met de moordenaar al in gedachten. Of het is juist leuk om expres de verkeerde keuzes te maken, met allerlei uiteenlopende gevolgen van dien. Eén ‘slecht’ einde escaleert zelfs zo snel dat het bijna grappig is. Johnston slaagt erin alle bordjes in de lucht te houden zodat de lezer alleen nog maar goed zijn aandacht - en notities - erbij moet houden.

Antony Johnston is naast schrijver ook een videogamemaker, en dat is bij dit boek zeker te merken. De hierboven genoemde ‘game over’-eindes die je tegenkomt als je de verkeerde moordenaar aanwijst of de verkeerde keuze maakt (zet je je eigen leven op het spel, of delegeer je dat naar iemand anders?) zijn misschien wel de duidelijkste voorbeelden van Johnstons achtergrond in het verhaal. Het brengt een speelsheid bij het verhaal en motiveert je om alles eruit te halen. Eén gedeelte met teksten die je moet ontcijferen houdt je wel even zoet. Het hebben van geduld en doorzettingsvermogen is geen overbodige luxe – als je een ontspannen avond wil doorbrengen met een lekker weglezend boek ben je hier duidelijk niet aan het juiste adres.

Liefhebbers van thrillers en detectives zullen smullen van de unieke verhaalstructuur en de kans om zelf actief mee te speuren. Johnstons liefde voor het schrijverschap én videogames wordt perfect gebundeld, maar als opzichzelfstaand verhaal is het onvermijdelijk magertjes en simpel. Hoe meer keuzes je moet maken in dit boek, hoe meer verschillende paden je als lezer kan bewandelen en hoe meer ruimte er aan al die keuzes besteed moet worden. Desondanks is het ontzettend vermakelijk om te lezen en loont het om het te herlezen, juist dóór al die meanderende zijpaadjes.