De wereld van de poëzie is in volle bloei

Ben je op zoek naar een actuele bloemlezing van recente gedichten? Wil je kennismaken met de diversiteit van wat dichters de laatste twee jaar hebben geschreven? Dan is dit boek een aanrader. En als je er lekker in hebt gegrasduind dan wil je meer. Misschien kun je eerdere jaargangen van deze serie zoeken of kun je de in 2016 verschenen poëziebloemlezing van Ilja Leonard Pfeijffer eens bekijken: De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten. Nog beter is het eens een bundel van een dichter te gaan lezen, je mee te laten voeren in ritme, metrum, gecondenseerde taal, mooie enjambementen, verbeelding, verschillende poëzie-vormen (van sonnet tot het vrije vers) en op zoek te gaan naar de eenheid in zo’n bundel. Door poëzie ontdek je nieuwe werelden.

Deze bloemlezing is samengesteld door Francine Houben (1955), voorzitter van de VSB Poëzieprijs 2017. Het is een eigen keuze uit de 134 bundels van 38 verschillende uitgeverijen. ‘De wereld van poëzie is in volle bloei,’ stelt ze. Houben selecteerde het werk van 56 dichters. De markt voor poëzie is overigens niet zo groot en er zijn zelden bestsellers. Momenteel is het boek Gedichten van de broer van Roos van Tim Hofman wel zo’n bestseller. Een kandidaat voor de bloemlezing van 2018?

Vijf bundels werden genomineerd voor de VSB Poëzieprijs van 2017. Het gaat om de bundels Kwaadgesternte van Hannah van Binsbergen, Koelkastlicht van Rodaan Al Galidi, Lichtmeters van Ruth Lasters, Dichter, bokser, koningsdochter van Delphine Lecompte en Van groot belang van Nachoem M. Wijnberg. Uit die bundels zijn in deze bloemlezing meerdere gedichten opgenomen. Uiteindelijk was het Hannah van Binsbergen die – als eerste debutante - de prijs en een geldbedrag van € 25.000,-- in de wacht sleepte. In België werd ze bij de Herman de Coninckprijs ook gelauwerd als beste debutante. Van Hannah zijn vier gedichten in de bundel opgenomen.   

"Gisteravond op het jeugdjournaal viel ik door de mand:
Hannah van Binsbergen zal nooit geactualiseerd worden.
Ze zal verbleken tot een spook, de smalste band ter wereld
Onvindbaar in de catalogus."

De jury dacht daar anders over.

De Irakees-Nederlandse schrijver Rodaan Al Galidi (1970) is geen onbekende in de Nederlandse literatuur en zijn roman Hoe ik talent voor het leven kreeg werd zelfs DWDD-Boek van de Maand. Hij kijkt met zijn culturele achtergrond onder meer naar onze samenleving. In het gedicht ‘Achthonderzestig’ wordt verteld dat het nieuws van 6 juli is dat er in Irak 860 mensen zijn omgekomen bij verschillende bomaanslagen. Eén Amerikaanse soldaat werd door een kogel in zijn beeld geraakt. Hij krijgt alle aandacht, de 860 gedode Irakezen niet. Het gedicht eindigt met “Rafael Nadal is de winnaar geworden/ van Wimbledon. (…) Het is de eerste eindzege van Nadal op Wimbledon.” Het geeft aan hoe wij in het Westen naar de gebeurtenissen in Irak kijken en wat voor ons belangrijk is. Zijn gedichten lijken op proza. Door zijn perceptie van wat er gebeurt zet hij de lezer aan het denken.

Poëzie is ook spelen met woorden en betekenissen. Bij de Vlaamse Delphine Lecompte (1978) kom je dat tegen in het gedicht ‘Bijten in het Frans.’ Mordre is het woord dat bijten betekent.

"Ik was eens op taalkamp
ik hoorde het werkwoord bijten in het Frans
En ik dacht dat het sterven betekende. (….)
Ik was eens op taalkamp
Ik leerde dat bijten en sterven niet dezelfde woorden waren."

Bij de drie gedichten van Mark Boog (uit de ‘roman in verzen’ Rotonde) speelt de vorm een rol: steeds drie kwatrijnen en een terzet. Hoofdpersoon is Van Dam. Hij gaat op weg naar een betere toekomst en aan het eind van ieder gedicht speelt het onweer een rol:

"Hij ziet de weg
De lege weg
Het ontweert in de verte."

Op het kruispunt wacht de duivel als een Faust. Van Dam kan zijn ziel verkopen voor een betere toekomst.

"Een ziel, meer niet. Wat heb je aan een ziel?                
De vingers sneller dan het licht, de kennis                
Van de hele wereld, grote rijkdom,
Nachten vol gedroomde hartstocht: ja!

Hij ziet de weg.
Hij ziet het eind.
Het onweert in de polder."

Deze gedichten doen je verlangen naar het hele verhaal. En dat is iets wat deze bloemlezing ook in zich heeft. Het maakt de lezer hongerig, verlangend naar meer moois, naar het lezen van de hele dichtbundels, zodat je meer samenhang gaat zien tussen de gedichten in de bundels en de thematiek die de dichter aan de orde stelt.

Ontroerend is het gedicht van Remco Campert (1929) (uit de bundel Verlopen jaren, over zijn vader Jan Campert (1902-1943), die overleed in concentratiekamp Neuengamme, bijna twee jaar nadat hij zijn befaamde 'De achttien dooden' had geschreven.

"Al behoudende vervliegt het leven                
toch zo makkelijk zo spoorloos                
gestorven vrienden                
nu skeletten geelbleekjes in hun kist                
as tot as, stof tot stof                
alleen wederopstaand in mijn dromen


Op bekende grond van een journalistencafé                
ontmoet ik jaren na zijn dood                
op vreemde bodem van een Duits kamp                
in zo’n droom mijn vader

Ik omhels hem snikkend                
eindelijk thuis"

De gedichten in de bundel zijn alfabetisch gerangschikt op auteur. De laatste dichter die aan het woord komt is Joost Zwagerman (1963-2015) met het gedicht ‘Droom’:

"Een eeuwigheid geleden                
Leende ik aan God mijn stem.                
(…)                
Bedeesd hul ik mij                
in het tomeloze zwijgen dat                
Hem tot aanbeveling strekt."

Bij deze regels aan het eind van de bundel past even stil staan, reflectie. En dat is wat poëzie ook met je doet.