niet alleen de avond is ongemak

Het debuut van Marieke Rijneveld (Lucas voegde ze later toe aan haar naam) heet de avond is ongemak. Maar niet alleen de avond is ongemak. Het hele boek ademt ongemak uit. Al lezende bekruipt je een gevoel van ongerief en onbehagen. We volgen een boerengezin, bestaande uit vader, moeder en 4 kinderen. Vlak voor kerst verdrinkt de oudste zoon Matthies en wat dan volgt is bijna niet te bevatten. Het streng gereformeerde gezin praat niet meer over hem. Er is zelfs geen enkele communicatie tussen de gezinsleden onderling meer. De ouders gaan helemaal op in hun eigen verdriet. Moeder roept dat ze dood wil, vader dat hij weg wil. Alsof dit allemaal nog niet genoeg is wordt de boerderij ook nog eens getroffen door mond- en klauwzeer en moet de hele veestapel afgemaakt worden. De overgebleven kinderen worden aan hun lot over gelaten. Zij gaan zich steeds vreemder gedragen. De tienjarige Jas vertelt hoe de familieleden elk op hun eigen manier omgaan met het verlies en hoe Jas en haar zusje Hanna en haar broer Obbe ondertussen langzaam ontsporen. Onder leiding van Obbe ondernemen ze morbide experimenten met dieren en Hanna en Jas dromen hartstochtelijk van een Redder. Jas (zou dit haar echte naam zijn?) draagt sinds de dood van Matthies haar jas, verstopt zich als een ridder in haar harnas. Rijneveld groeide zelf op in een gereformeerd gezin en ik vraag me af hoeveel auto-biografische elementen zij hier beschreven heeft. Het boek is beeldend en smerig, maar ook direct en eerlijk en voor sommige mensen waarschijnlijk ook herkenbaar. Geloof is dominant, vader laat ze de preek herhalen en strooit Bijbelspreuken, maar tevens wreed en biedt het hoop. Dood is meer aanwezig dan het leven.