Klöters geeft zijn culturele kapitaal weg

Het is beslist waar, zoals de filosofen zeggen, dat het leven naar achteren moet worden begrepen. Maar ze vergeten de andere kwestie, dat het leven naar voren moet worden geleefd.
(Søren Kierkegaard, Deens filosoof, 1813-1855)

Het lijkt niet terecht dat Jacques Klöters (1946) zichzelf eerder een amateur vindt dan een vakman. Immers, zijn staat van dienst in de cultuurwereld is indrukwekkend. Niet voor niets wordt hij cabarethistoricus en theaterwetenschapper genoemd.
Klöters stond aan de basis van cabaretgroep Don Quishocking, doceerde aan de Kleinkunstacademie in Amsterdam en was jarenlang beheerder van het toenmalige Nederlands Theater Instituut in Amsterdam. Als bibliothecaris van het bijbehorende museum was hij voor de theater- en toneelwereld een vraagbaak, een steun en toeverlaat. Hij schreef talloze (cabaret)teksten, ook die voor de musical ‘De zoon van Louis Davids’ en de toneelbewerking van ‘Ja Zuster, Nee Zuster’. Als programmamaker/presentator is hij bekend van radio- en tv-klassiekers als Andermans Veren en De Sandwich. Verder schreef hij bloemlezingen van levensliederen en smartlappen plus een vijftiental boeken, waaronder de biografie van Toon Hermans: Toon (2010) en het werk Visite uit de hemel (2016), zijnde een herinnering in woord en geluid aan zijn goede vriend Willem Wilmink.
Noem dit maar amateuristisch!

Maar Klöters legt uit dat een vakman/-vrouw weliswaar keihard werkt, maar dat de ware amateur (lees: liefhebber) niet werkt maar speelt, struikelt en weer opstaat. Een vrije creatieve geest en een boeiende persoonlijkheid zijn onmisbaar. “Uit amateurisme ontstaat vernieuwing.”, aldus Klöters.
Wie zijn wij om hem tegen te spreken?

Met zijn boek Voorwaarts leven, achterwaarts begrijpen (2016) trekt Klöters ons zijn leven in, pakweg vijftig, zestig jaar in vogelvlucht. Memorabele stukjes over zijn katholieke jeugd en zijn verwondering en verwarring over het geloof. Al jong zong hij sopraansolo’s in het kerkkoor en mocht hij optreden bij ‘rouwtjes’ en ‘trouwtjes’. Hij roemt zijn schooltijd op het prestigieuze Ignatius College in Amsterdam-Zuid. Aan de paters jezuïeten en hun levenslessen denkt hij met grote dankbaarheid terug. Toch wendt hij zich later af van het geloof, de revolutie van het traditionele katholicisme is onontkoombaar. Verder lezen we over zijn grote belangstelling voor geschiedenis en de logische stap naar het boek, de start van zijn cabaretcarrière en de persoonlijke band met vele BN’ers, die in een bonte stoet de revue passeren. Sommigen worden vrienden voor het leven. Zijn twee stukgelopen huwelijken doen pijn en later beseft hij dat zijn jeugd toch niet zo óngelukkig was.

Niet voor niets opent Klöters zijn boek met het citaat van Kierkegaard. Het lijkt alsof hij zichzelf gedurende het drie jaar optekenen van meer dan duizend stukjes een spiegel heeft voorgehouden, de balans heeft opgemaakt en nu zijn culturele kapitaal kan weggeven. De cultuurwereld is verworden tot een verhardende consumptiefabriek en uiteindelijk is ook Klöters onmachtig tegen de stroom in te gaan.
In mooie en invoelbare pennenvruchten staat ‘de mens’ Klöters met zijn kwetsbaarheid centraal. Zijn openhartigheid en scherpzinnige humor maken dat Voorwaarts leven, achterwaarts begrijpen niet alleen ontroert, maar ook met een glimlach kan worden gelezen. De vele prachtige anekdotes geven een extra ‘schwung’ aan het boek. Vooral de volgende ‘practical joke’ toont Klöters’ humoristische bevlogenheid:
Iemand die tegenwoordig nadrukkelijk zijn geloof in God propageert is een spookrijder geworden. Geschrokken wijkt men uit. Zelf heb ik dit inzicht een aantal keren gebruikt als ik lekker alleen in een coupé zat en er mensen naar binnen wilden. Ik keek ze stralend aan en zei: ‘Wees welkom! Mag ik van de Heer vertellen en samen met u bidden?’ En hup, weg waren ze weer.

Jacques Klöters, hij is me er eentje, amateur of niet. En goed schrijven kan hij ook!


(In verkorte versie ook geschreven voor Literair genootschap “eindig laagland”)