Ingewikkeld maar vol interessante verrassingen

Jennifer Egan (1962) heeft haar strepen in de Amerikaanse literatuur al meer dan verdiend. Ze schrijft al jaren romans en verhalen. Zo is ze bekend van Het onzichtbare circus (1995), Kijk naar mij (2001) en Manhattan Beach (2017). Voor haar bijzondere roman Bezoek van de knokploeg (2010) ontving ze de Pulitzer Prize, de National Book Critics Circle Award en de Los Angeles Times Book Prize. In Het snoephuis keert ze weer terug naar de verhalen, personages, thema’s en stijl uit dit prijswinnende boek, maar het is niet strikt noodzakelijk het eerste deel gelezen te hebben. Het tweede deel werd vertaald door Arjaan & Thijs van Nimwegen.

In 2010 krijgt ondernemer Bix Bouton na een gesprek met een professor die experimenteert met het menselijke geheugen een geniaal idee. Tien jaar later lanceert hij zijn internetplatform 'Greep op uw onbewuste' waarmee je toegang kunt krijgen tot al je herinneringen en die van anderen. Deze herinneringen kunnen opgeslagen worden in een Bewustzijnskubus. Het bedrijf achter dit programma, Mandala (waarvan Bix eigenaar is), slaat hiermee een grote slag en verdient er goed aan.

Natuurlijk leidt dit platform en zijn verwante programma’s tot verdeeldheid in de samenleving. Er zijn mensen die werk bij het platform vinden als zogenaamde Tellers, die op zoek gaan naar de elementen die mensen graag terug willen vinden binnen het Collectief Bewustzijn waarin alle herinneringen verzameld worden. Maar er zijn ook mensen die zo ver mogelijk bij dit futuristische gebeuren vandaan blijven en gezien worden als Ontduikers. Zij zien vooral de gevaren die het nemen van een hapje uit dit 'snoephuis' met zich mee kan brengen. Zelfs mensen die in eerste instantie, al dan niet bewust, een bijdrage hebben geleverd aan het tot stand komen van dit platform, keren zich er vanaf.

'We overwogen een landelijke postercampagne om mensen aan een eeuwige wet te herinneren: niets is gratis! Alleen kinderen verwachten iets anders, al waarschuwen mythen en sprookjes ons: Repelsteeltje, Koning Midas, Hans en Grietje. Vertrouw nooit een snoephuis! Het was een kwestie van tijd voor iemand hun de rekening zou presenteren voor wat ze gratis dachten te krijgen. Waarom begreep niemand dat?'

Wie hoopt op alleen maar een dystopisch verhaal komt met dit boek bedrogen uit. Ondanks dat de voortschrijdende internettechnologie een belangrijk onderwerp in het verhaal is, gaat het de auteur er niet echt om weerstand tegen deze technologie te kweken. Niet bij haar personages en daardoor ook niet bij haar lezers. Egan legt veel meer de aandacht op de menselijke relaties en het zoeken naar eigen identiteit van de personages.

Net als in Bezoek van de knokploeg is het boek opgebouwd uit losse verhalen verteld vanuit verschillende perspectieven en, het meest bijzondere in dit boek, verschillende stijlen. Zo is er een hoofdstuk opgebouwd uit allemaal e-mails. En een ander hoofdstuk lijkt een handleiding te zijn voor hoe een spion in het veld dient te handelen. Daarnaast springt het boek heen en weer in de tijd tussen ongeveer begin van de jaren 60 in de twintigste eeuw tot 2035. Omdat ieder hoofdstuk vanuit een ander personage verteld wordt en deze mensen ook weer terug komen in andere hoofdstukken, ga je de kruisverbanden zien. En het laat ook de strubbelingen van de personages zien met hun leven, zelfbeeld en zelfkennis, al dan niet opgedoken uit het Collectief Bewustzijn.

Egan is een positieve auteur, want het komt bijna altijd wel weer goed met haar personages. Toch is de manier hoe ze dit brengt wel behoorlijk ingewikkeld. Het vergt heel wat doorzettingsvermogen van de lezer om te ontrafelen wat de auteur precies voor ogen heeft met dit boek. Het kan zelfs een oorzaak zijn dat je het al snel in een hoek gooit. Het is dan ook geen verhaal voor iedereen. Maar als je het doorhebt dan heb je veel interessante verrassingen gevonden én helemaal doorgrond, en kun je toch wel met enige trots het volgende concluderen:

'… alles weten lijkt te veel op niets weten; zonder een verhaal is het allemaal alleen maar informatie.'