Stadstuin als tussenstation

Het middenstuk van een roman is al lastig (niet voor niets geeft Renate Dorrestein in ‘Het geheim van de schrijver’ de tip om op het begin het einde te laten volgen en het middenstuk gewoon over te slaan) en als een schrijver niet oppast wordt het tweede deel van een trilogie een middenstuk dat een heel boek duurt. Weet Anne West van het tweede deel van De Stadstuin (dat gewijd is aan jonge zus Britt) meer te maken dan alleen maar een tussenstation, een noodzakelijk maar niet noodzakelijkerwijs inspirerend oponthoud tussen bestemming of aankomst? Of, om in tuintermen te blijven: is er meer te doen tussen het moment van zaaien en het moment van oogsten dan gewoon een beetje snoeien, wieden en begieten?

Het zal de argeloze lezer allicht niet ogenblikkelijk duidelijk zijn (hoewel de winkel die opeens midden in de tuin staat een moeilijk te missen aanwijzing is), maar tussen het laatste hoofdstuk van deel 1 ‘Maud’ en het eerste hoofdstuk van deel 2 ‘Britt’ is meer dan een jaar verstreken. Deze tijdssprong houdt natuurlijk de vaart lekker in het verhaal, maar gaat wel ten koste van het drama en de diepgang. Zo bevindt Maud zich opeens in een situatie waarbij ze op rationele gronden een ingrijpende keuze heeft gemaakt waar ze gevoelsmatig zelf niet (volledig) achter lijkt te staan. Bizar voor een vrouw die voor het overige zo modern en zelfbewust lijkt. Net zo merkwaardig is het dat doelgerichte projectontwikkelaar Menno en vrijgevochten hoofdpersoon Britt, die elkaar aan het einde van deel 1 al uitcheckten, kennelijk al die tijd (smachtend?) om elkaar heen hebben gedraaid en pas aan het begin van deel 2 hun relatie consumeren. Was dit een historische vertelling geweest die zich afspeelt tegen een decor van snorrende kolenkachel en minister-president Colijn op de radio, zou dit een realistische gedraging van een jong stel hebben kunnen zijn, maar in een hedendaags verhaal is dit nauwelijks geloofwaardig. Overigens verdient het aanbeveling om de korte beschrijving van het aangekondigde deel 3 (Yara) zoals die inmiddels op Hebban en de site van de uitgever te vinden is, niet te lezen, want de informatie aldaar loopt vooruit op enkele verhaallijnen in deel 2.

Hoewel Anne West het vlot schrijven gelukkig niet verleerd is, ontkomt dit middenspel toch niet aan de gevreesde herhaling van zetten. Er lijkt weinig vaart en energie in het verhaal te zitten. De alsmaar in hetzelfde kringetje ronddraaiende discussie tussen de zakelijke Maud en de idealistische Britt over het runnen van de tuin is hier zeker debet aan, maar de eenvormigheid lijkt een dieper liggende oorzaak te hebben. Hoezeer Anne West ook haar best doet om de zussen als tegenpolen te positioneren, zijn ze toch voornamelijk loten van dezelfde stam. Britt vlucht altijd weg als de situatie te ingewikkeld wordt, zo luidt het verwijt van Maud. Maar deed Maud in deel 1 niet hetzelfde toen ze haar carrière van de ene dag op de andere vaarwel zei (al heette het toen ‘voor zichzelf kiezen’)? Britt en Maud vluchten of geven op omdat de schrijfster deep down noch werkelijk in de tomeloze ambitie van de een, noch in de vage idealen van de ander lijkt te geloven. Waarschijnlijk lukt het haar daarom niet om deze eigenschappen realistisch tot een logische consequentie bij haar personages uit te werken. De drie zussen zijn, als puntje bij paaltje komt, gewone, nuchtere, praktisch vrouwen die gewoon alledaags geluk nastreven. Huisje boompje beestje, zeg maar. Daar is uiteraard helemaal niets mis mee, het grootste geluk is waarschijnlijk het kleine geluk, maar het maakt de relatieperikelen van Britt en Yara en hun worsteling tussen gevoel en ratio eentonig. Voeg daar nog bij dat alle mannen die zich bij de zussen aandienen als relatiemateriaal, bovengemiddeld aantrekkelijk zijn, en niettegenstaande alle twijfels en passiviteit van de dames ook nog eens op het hovaardige af begrip, redelijkheid en geduld belijden (zodat er soms veeleer sprake lijkt van een liefdevolle vader-dochterband dan van een gelijkwaardige en passionele liefdesrelatie) en dat alle personages scherper inzicht in andermans motieven en problemen lijken te hebben, dan in de eigen drijfveren , en er ontstaat een verhaal waarin weliswaar veel gebeurt, maar dat vele is dan wel vaak meer van hetzelfde. Doordat iedereen elkaar heel behulpvaardig van advies dient bij meer of minder gecompliceerde levenskwesties (zelfs Hollywoodactrice Cora Flanders krijgt geheel belangeloos en ongevraagd van Yara te horen hoe zij haar leven zou kunnen inrichten), krijg je op een gegeven moment het gevoel alsof je de rubriek lezersvragen van een damesblad leest. Of een aflevering van Dr. Phil aan het kijken bent. De monotonie en de afstand van gebeurtenissen en personages wordt nog verder versterkt doordat Anne West er een handje van heeft om uitgebreid naar een bepaalde gebeurtenis toe te schrijven (de opening van de tuin door Cora Flanders bijvoorbeeld) maar de ontknoping over te slaan en alleen achteraf summier te beschrijven.

Enfin, al deze bedenkingen nemen niet weg dat Britt een vlot en vaardig geschreven vertelling is met prettige, sympathieke personages en een thematiek van loslaten en verlies die mooi subtiel verweven is met zowel het oudste als het jongste personage van het boek. Niettemin blijf toch het gevoel knagen dat Anne West in dit deel haar personages, lezers en eigen schrijftalent tekort doet. Britt werd in deel 1 neergezet als bevlogen, avontuurlijk en autonoom, maar blijkt nu een twijfelende piekeraar wier leven zowel emotioneel als maatschappelijk niet van de grond komt, omdat ze geen compromis kan sluiten en daar vervolgens anderen de schuld van geeft. Het lijkt of haar idealen louter een excuus zijn om niet aan het leven deel te hoeven nemen. En uiteindelijk lijkt ze dan toch weer een man nodig te hebben om in beweging te komen (ik weet, dit is feelgood, geen feministisch manifest, maar het ontmaskert Britt als veel conventioneler dan ze zelf denkt te zijn). De serie heeft overigens met verschijning van deel twee een totale metamorfose ondergaan. Dit zal als flinke tegenslag worden ervaren door mensen die prijs stellen op uniformiteit in hun boekenkast, maar het lijdt geen enkele twijfel dat het nieuwe ontwerp veel beter aansluit bij de toon die het verhaal heeft aangenomen. Zij die deel 1 reeds in de kast hadden staan, beschikken nu dus over een heus collectors item.

Op meerdere manieren valt Britt (een beetje) tussen wal en schip. Aan de ene kant mist het het luchtig exuberante van een goede feelgood, maar voor een echt sterk hedendaags melodrama blijven potentieel veelbelovende situaties en dilemma’s teveel in de grondverf staan. Ook qua waardering blijft het steken, ergens tussen de twee en de drie sterren, waarbij het feit dat Anne West alle bedenkingen niettegenstaande, toch weer een heel vlot leesbaar boek heeft weten af te leveren, afronding naar boven rechtvaardigt.