Beleef en ervaar de wereld van Jeroen Kraakman

'Donkere dagen, heldere nachten' van Jeroen Kraakman (1980) bevat zestien verhalen en negen gedichten. Hij publiceerde in tijdschriften en verhalenbundels, schreef een dichtbundel en brengt in deze bundel zijn poëzie en proza bij elkaar. De schrijver woont sinds 2017 in Zwolle en werd in 2019 stadsdichter van deze stad.

In zijn poëzie weet hij met weinig woorden veel te vertellen. De gedichten zijn verhalend, persoonlijk en hebben een diepere laag. Daardoor ga je als lezer nadenken, interpreteren, en zet je je verbeelding aan het werk.
Het openingsgedicht ‘Een kleine wereld’ is hier een voorbeeld van:

“Ik heb
een kleine wereld
voor ons gemaakt
in mijn gedichten
laten we er gaan wonen

het is er prachtig”.

Het is een liefdesgedicht, maar ook een ode aan het gedicht. Liefde, angst, melancholie zijn thema’s die in meerdere gedichten terugkomen. De laatste strofe van ‘Jouw geest’ brengt deze thema’s bij elkaar:

“ergens vannacht
vreselijk gekrijs
ijzingwekkend gegil
om mijn hoofd
ik schrok wakker
jouw geur, jouw warmte
heel even was je hier
en ik wist meteen
dat ik je nooit meer zou horen.”

Kraakman zit ook vol twijfels. In ‘Vergeef mij’ schrijft hij:
“vergeef mij
voor beloftes
van wat ik wil zijn
nooit zal worden”.

In één gedicht, ‘Leef’ gooit hij alles van zich af en spat de vitaliteit en energie je tegemoet. Iedere strofe begin met een woord dat rijmt op de eerste letter van de strofe die erna komt: leef – geef – beleef – beef – overleef, kernwaarden in het leven:

“Leef, godverdomme
vrees niet
wat men vindt
men vindt toch wel wat.”

Een kernachtig gedicht. Laat de gedichten bezinken en ervaar de schoonheid achter de woorden. Geniet van de muziek van de taal en het ritme.

De gedichten omarmen als het ware de verhalen in de bundel. Na ieder gedicht volgen twee verhalen. Die gedichten geven ook min of meer de essentie van die verhalen weer. Zo wordt ‘Donkere dagen, heldere nachten’ een hechte compositie. Het laatste gedicht blikt terug op het leven en de geliefde. Van de kleine wereld in het begin tot de herinneringen:

“weet je nog?
verliefd op alles
verliefd op jou
houden van overal
houden van, overal.”

De cirkel is rond. Let op de laatste twee regels en de subtiliteit van de komma.

De poëzie is ook in zijn fantasierijke, vaak bizarre, verhalen dichtbij. In het verhaal ‘Nachtzuster’ staat bijvoorbeeld: “In de nacht is de slaap. In de slaap zit de zwakte. In de zwakte ligt een kans. Een kans om mij te grijpen. Een kans om mij aan mijn enkels mee te sleuren naar de dieptes van de hel . (…) Ik blijf wakker.” In zijn verhalen is Kraakman minder zuinig met woorden. De thema’s uit zijn poëzie komen weer naar voren, melancholie, angst, liefde, maar ook de blokkade tussen mensen die elkaar niet verstaan, letterlijk en figuurlijk. Ieder verhaal bevat een twist. Zoals in ‘Nachtzuster’ waar een verpleegkundige voor het eerst nachtdienst heeft en een patiënt ziet die onbereikbaar is; ze mag zijn kamer niet binnengaan. De patiënt is doodsbang maar kan zich niet verstaanbaar maken en denkt dat de nachtzuster hem eenzaam achterlaat. Bij het ochtendgloren is de kamer leeg, of toch niet?

De verhalen zijn bijzonder origineel. Niets is wat het lijkt te zijn. De auteur speelt met ruimte en tijd, laat perspectieven verspringen. Toch zijn de verhalen – de meeste zijn lekker strak geschreven -goed te volgen. Hij schrijft zelfs een verhaal waarin een groot aantal keren hetzelfde lijkt te gebeuren. Een man die op bijna autistische wijze alles op uur en tijd doet. Eén keer gaat het verkeerd en wordt hij doodgereden door een vrachtwagen. Maar hij krijgt in een andere dimensie een tweede kans. Gebeurt dan hetzelfde? Ontsnapt hij aan de dwang van de tijd?

Muziek is een rode draad in de verhalen. In ‘Tot de dood ons scheidt’ gebruikt Kraakman citaten van liedjes van onder meer Tom Waits, ‘I’ll shoot the moon’, en Etta James, ‘I’d rather go blind’ om de liefde van de ik-figuur te onderlijnen. Het hoofdpersonage heeft op zijn vijfendertigste verjaardag zijn eerste date in een kroeg. Samen beleven ze een stormachtige relatie, maken ruzie, gaan uiteen. Vijf jaar later is hij weer in die kroeg: “De eenzaamheid vreet me op, de stilte suist in mijn ogen.” Er staan meer verhalen in de ik-vorm in de bundel. Zou Kraakman daarin iets van zichzelf gestopt hebben? Bijvoorbeeld in het spannende verhaal over het voetbalveld dat hij vroeger niet mocht betreden als het donker was. Als volwassene komt hij terug in de wijk van toen en ziet het voetbalveld opnieuw. Hij wordt bevangen door de vreemdste beestjes die onder zijn huid kruipen en de stemmen die in zijn hoofd roepen: “Jeroen kom terug.” Of de angst voor het vergeten dat gesymboliseerd wordt als een oud mannetje dat door de stoffige gangenstelsels in zijn hoofd dwaalt op zoek naar antwoorden op vragen die gesteld worden. “Als ik wil dat het mannetje optimaal zijn werk zou uitvoeren moet ik hem een fit lijf en een gezonde omgeving bieden,” zegt het hoofdpersonage.

Het ene verhaal is nog mooier dan het andere. ‘Gestolen liefde’ is gaat over violiste Julia, die buiten op straat een man ziet omvallen. Ze haalt hem binnen, de man is doodmoe en slaapt veel. De muziek van Julia geeft hem kracht. Ze ziet in zijn ogen ‘alle pijn van de wereld’ en wordt verliefd op de man. Hij komt uit het verleden. “Ik ben lange tijd verdwaald geweest en ben nu teruggevonden.” Samen trekken ze door de wereld totdat Julia moe wordt. Het verhaal kantelt en het wordt duidelijk wat echte liefde is.

Jeroen Kraakman schildert met taal net zoals die schilder die in het openingsverhaal iedere dag werkt om een meesterwerk te maken. Eindelijk is hij tevreden en loopt met het schilderij naar de galerie. Maar het begint te stortregenen en de verf loopt uit. Een mislukking of blijft het een meesterwerk? Het werk van Kraakman lezen en beleven is een ervaring die je bijblijft.