ouderwets 'lost world'-verhaal in een modern jasje

Disclaimer: het volgende boek van de auteur verschijnt bij Uitgeverij Macc, waar ook mijn boeken verschijnen. We verschijnen geregeld in dezelfde bundels en tijdschriften.

8,7 Guido Eekhaut is een andere schrijver dan ik - hij heeft een wat complexer register dan ikzelf hanteer, waarbij hij de mogelijkheden van de Nederlandse taal volledig gebruikt. Dit stelt hem ook in staat de sfeer te treffen die hij nodig heeft voor verschillende soorten verhalen. Bovendien staat hij met één been in de wereld van de ‘Literatuur’ en past hij, net als de zogenoemde ‘New Wave’-auteurs, graag literaire technieken toe, zoals metaforen en intertekstualiteit, maar ook conclusies die meer ruimte voor interpretatie van de lezer overlaten. Geen glad afgeronde verhalen, maar eindes die open lijken tot je je realiseert dat er eerder in het verhaal wel degelijk hints werden gegeven over de mogelijke betekenis van wat er gebeurde. Maar in twee opzichten lijken we als auteurs op elkaar. Ten eerste in de productie, want Eekhaut heeft een imposant aantal boeken op zijn naam staan. Er verschijnen er meerdere van zijn hand per jaar, zodat hij ook meerdere uitgevers nodig heeft om het allemaal in de hand van de lezer te kunnen stellen. Ten tweede lijken we op elkaar in het streven ons in zoveel mogelijk genres en subgenres te bekwamen. Eekhaut levert bijvoorbeeld thrillers, maar ook Young Adult SF-series. Bij Macc komt een cyberthriller van hem uit, terwijl hij zijn hand niet omdraait voor een verhaal gebaseerd op Chambers’ ‘The King in Yellow’. Hij komt met hervertellingen van sprookjes, maar nu dus ook met een hommage aan Victoriaanse ‘lost world’-verhalen.
Verhalen over ‘verloren werelden’ waren populair aan het eind van de 19e eeuw en het begin van de 20e, de periode waarin deze novelle gebaseerd is. Conan Doyle schreef ze, maar denk ook aan H. Rider Haggard (‘She’) en de Pelucidar-verhalen van Edgar Rice Burroughs. Nu de wereld bijna volledig in kaart is gebracht en door satellieten in de gaten wordt gehouden, zijn er geen verloren werelden meer. Daarom moesten de Indiana Jones-films ook in de jaren ’30 gesitueerd worden. Maar het blijft een romantisch idee: een ontdekkingsreiziger die een verloren beschaving terugvindt. Want de meeste verloren werelden kenden ook eigen beschavingen. Vaak ontvingen die de Westerse mensen van buiten als goden - of zo beschouwden de ontdekkingsreizigers zichzelf. Met enige regelmaat waren de indringers een verstorende kracht en bleef er van de eerst verborgen wereld weinig meer over. Eekhaut heeft hier zijn gedachten over laten gaan. Hij stelt zich de vraag hoe een hele beschaving werkelijk voor de Westerse maatschappij verborgen kan blijven, maar gaat bovendien na hoe we vanuit een modern, 21e-eeuws perspectief moeten kijken naar deze idee van het ontdekken van verborgen werelden. De tijd waarin deze verhalen geschreven werden, was immers ook de tijd van het kolonialisme.
In dit geval blijkt het de Westerse mens te zijn die met zijn beschaving iets is kwijtgeraakt en ook al lijkt het verloren volk uiterlijk primitief, ze beschouwen ons -op zoek naar overheersing van de wereld door middel van technologie, onze kapitalistische tendenzen neigend tot uitbuiting - als niet de moeite van het werkelijk ontmoeten waard. De Westerse maatschappij en de ‘verdwenen volken’ hebben beide een eigen manier om met de wereld om te gaan. En wellicht zullen wij de manier van de andere beschaving, die lijkt op tovenarij, ook leren gebruiken. De slotzin van deze novelle suggereert echter dat we daarbij dezelfde fouten zullen maken als met onze op instrumenten gebaseerde technologie. Zolang we de nieuwe manier van de wereld veranderen gebruiken om te manipuleren en te overheersen, zullen de gevolgen net zo desastreus zijn als het omkappen van het Amazonewoud en het vervuilen van de oceanen. Ik zag hierin in elk geval een aanklacht.
Het einde van de novelle leek dus open, maar bevatte wel degelijk een goede slotsom. Maar toch bleef ik enigszins onbevredigd achter - een vraag uit het plot (het verdwijnen van leden van de expeditie) werd, voor zover ik het kon nagaan, niet werkelijk in het verhaal beantwoord, al droeg het bij aan de mystiek. Of anders gezegd: het hoe snapte ik wel, maar niet het waarom. Hierin uit zich echter mijn eigen, wat meer in de lineaire, plotgedreven genreteksten gewortelde, voorkeur. Ik zou dit waarschijnlijk nog mooier hebben gevonden als het wat langer was geweest en meer antwoorden had gegeven, maar wie juist houdt van onbeantwoorde vragen en eindes die niet elk draadje dichtknopen, komt hier aan zijn of haar trekken. Aanbevolen, al was het alleen maar omdat we in het Nederlandse genrelandschap van tegenwoordig weinig ‘lost world’-verhalen meer kennen!