Gran Balconia

Eindelijk was er dit voorjaar een nieuw boek van Derk Visser. Voor veel mensen een relatief onbekende schrijver. Ze hebben zijn naam wel eens gehoord of verwarren hem met die andere relatief onbekende schrijver, Dirk Weber. Zijn werk echt goed kennen is veelal niet het geval. Hoe dan ook verdienen béide auteurs meer aandacht, maar vandaag hebben we het over ‘Gran Balconia’. Van Derk Visser dus, een laatbloeier, die in 2005 op z’n 47ste debuteerde en tot nu toe ‘slechts’ 8 boeken schreef. Inmiddels is hij gepensioneerd en hoopt hij wat frequenter te kunnen publiceren. Ik hoop het van harte, zolang hij de hoge kwaliteit in zijn werk tot nu toe kan vasthouden.

Grijs beton
Het is hoogzomer en vanaf het balkon bekijkt Shell (Michelle, 14 jaar) hoe andere flatbewoners hun auto’s volpakken. Haar buren vertrekken naar allerlei vakantiebestemmingen waar de zon net zo fel schijnt en waar het net zo heet is als op het balkon hier thuis. Shell, haar moeder en haar zusjes Danny (13 jr.) en Jodie (10 jr.) blijven thuis want mama is hoogzwanger van alweer een meisje van alwéér een andere afwezige man. Bovendien hebben ze geen geld voor een vakantie en dus doopt Shell haar balkon tot ‘Gran Balconia’. Daar is in hun grijze betonnen flat met afbladderende kozijnen wel wat fantasie voor nodig.

Droom en realiteit
Fantasie en vindingrijkheid heeft Shell ook wel nodig om te kunnen geloven in een toekomst zónder armoede. Omdat mama eigenlijk onmachtig is als verantwoordelijke ouder heeft Shell de zorg voor haar zusjes op zich geladen. We zien Shell voortdurend laveren tussen haar dromen en de keiharde realiteit van alledag. Ze is verliefd op de knappe, eveneens 14-jarige Lenny Montana. Derk Visser laat ons meedromen met Shell en Lenny, maar zo’n eerste liefde is eigenlijk een hobbelig pad, zeker als je een moeder hebt die vier kinderen van vier verschillende mannen heeft. De open, eerlijke en vaak ontnuchterende gesprekken tussen Shell en haar moeder zijn dan ook de échte pareltjes in dit boek. De realiteit en de dromen botsen niet alleen in die moeder-dochter gesprekken, maar zeker ook wanneer Visser tegenover de lieve Lenny een echte hufter plaatst in de persoon van Mitchell DE OCTOPUS Moll. Gelukkig zijn de meiden van Visser meestal sterke persoonlijkheden, verbaal sterk en streetwise, en als het moet deelt Shell ook een kopstoot uit. De personages van Visser zijn altijd levensecht. Ze zijn geen probleemjongeren. Ze leven wel in een omgeving die steeds weer barrières opwerpt waar veel Nederlandse jongeren niet mee te maken krijgen.

Armoede
In vrijwel alle boeken van Visser hebben de hoofdpersonages te maken met armoede. Steevast wonen de gezinnen in grijze betonblokken met weinig fantasie neergezet door stadsbesturen die altijd buiten zicht blijven. Ik geloof dat alléén in zijn debuut ‘Patchouli’ een tuin voorkomt en, voor de liefhebbers, dat is dan meteen ook de plek voor een hallucinerend mooie scene. In ‘Gran Balconia’ gebruikt Visser het onderwerp van menstruatiearmoede om de schrijnende armoede van het gezin van Shell te illustreren. Niet toevallig dus dat Shell en Danny er mee te maken hebben. Ogenschijnlijk gaat dit verhaal dan ook vooral over menstruatie, over maandverband van slechte kwaliteit en zelfs over zwangerschapsluiers. Naast de onmogelijkheid om aan goed maandverband te komen is schaamte dus de realiteit van alledag voor de meiden. Maar ook zij hebben dromen. Danny heeft bv. een wiskundeknobbel. Ze wil meedoen aan de Wiskunde Olympiade en, zodra ze haar VWO-diploma heeft, gaan studeren. Wég uit deze wijk, liefst wég uit deze stad.

Liefde
Het is verleidelijk om armoede als centraal thema van dit boek te duiden. En eigenlijk klopt dat ook wel. Maar ondanks dat vrijwel alle personages in Vissers boeken echt in armoede leven gaan zijn boeken vooral over de liefde. Soms moet de liefde nog ontdekt worden en valt een personage erover bijna zonder het op te merken, soms is diezelfde liefde verschroeiend aanwezig. In ‘Gran Balconia’ weten Shell en Lenny heus wel dat ze allebei verliefd zijn, maar weten niet hoe ze die mooie eerste liefde moeten aanpakken. Heerlijk onbeholpen struikelen ze door hun eerste ervaringen met ontwapenende gesprekjes en een voorzichtige eerste zoen. Het contrast met de teleurstellende liefdeservaringen van mama maakt het allemaal niet makkelijker, maar Shell is noodgedwongen vroegwijs geworden. Dat helpt haar de emotionele jungle en de mistroostige omgeving van de grijze betonnen wijk te overleven.

Taal
Derk Visser schrijft in een heldere realistische taal. Niets wordt verbloemd, er is geen mooischrijverij. Toch is zijn werk gelaagd, want onder de harde realiteit van alledag bloeien rijke gedachten. Soms komen die aan de oppervlakte in de dialogen, soms lezen we ze in de gedachten van zijn hoofdpersonages. Oppervlakkig beschouwt zou je de stijl ‘kaal’ kunnen noemen, maar dan doe je Visser tekort. De heldere taal maakt dat ik de stijl eerder compact wil noemen. De woorden die er staan móeten er ook staan, niet meer, maar zeker ook niet minder: ‘Gran Balconia’ telt nauwelijks 120 pagina’s. Taal, stijl en omvang maken het werk van Visser dan ook geschikt voor vrijwel alle jongeren vanaf een jaar of 12/13. Bovendien voor het hele spectrum van VMBO tot en met VWO.

Met dank aan Uitgeverij Gottmer voor het leesexemplaar