Niet gedenkwaardig

Haruki Murakami’s nieuwe verhalenbundel First Person Singular is deels verhaal, deels autofictie. In sommige verhalen is het duidelijk dat hij degene is die het meemaakt, in zulke gevallen noemt hij zichzelf bij naam, en in andere is het minder duidelijk. De laatste zijn oudere herinneringen en zouden aan iedereen kunnen worden toegeschreven. Ik zei bijna “zouden iedereen kunnen gebeuren”, maar misschien ook niet, het is tenslotte een boek van Murakami.

De verhalen tonen toevallige ontmoetingen van mensen die een gesprek starten en soms ontdekken dat ze wat gemeen hebben, bijvoorbeeld een interesse in muziek, sport of literatuur. Via deze korte ontmoetingen deelt de auteur wijsheid over het leven terwijl de personages op het punt staan weer hun eigen weg te gaan. Mensen komen in je leven en kunnen net zo plotseling weer weggaan. Er hoeft geen betekenis achter de ontmoeting te zitten, alleen het comfortabele van tijdelijk gezelschap, zelfs als er niets is dat jullie levens verbindt.

Wie of wat staat in het middelpunt?
Het eerste verhaal, Crème, gaat een stap verder door de veronderstelde ontmoeting niet eens te laten gebeuren. In plaats daarvan worden we getrakteerd op een meditatie over cirkels: wat betekent het als een cirkel veel middelpunten heeft maar geen omtrek? Ik weet niet wat Murakami (of de rest van de wereld) hiermee bedoelt, maar voor mij lijkt het alsof alle mensen in het centrum van hun eigen grenzeloze leven staan en als zodanig zijn er vele middelpunten, net zoals Murakami zelf centraal staat in dit boek. Je hoeft het niet met me eens te zijn, maar dat is de betekenis die het voor mij heeft.

Dit verhaal eindigt met de levensles dat je niet altijd hoeft te weten wat er gebeurt of waar iets over gaat. Je hoeft je geen zorgen te maken over onverklaarbare, onlogische gebeurtenissen; het gaat niet om het principe of de intentie. Deze wijsheid paste ik gracieus toe toen ik me afvroeg waarom ik het verhaal De Yakult swallows gedichtenverzameling las.

In Op een kussen van steen lees je hoe een voorwerp herinneringen naar boven kan brengen en in Charlie Parker plays Bossa Nova wordt een fantasie een droomachtige werkelijkheid. With the Beatles is een verhaal over vluchtige herinneringen en een kritische boodschap die verdwijnt. In Bekentenissen van de shinagawa-aap overdenkt de aap de liefde terwijl hij de auteur een bodyscrub geeft en hem bij een biertje vertelt dat hij de herinnering aan zijn liefdes waardeert. Dat weerhoudt hem er echter niet van om de namen van zijn liefdesobjecten te stelen.

Laten we het hebben over…
Wat er vervolgens gebeurt is dat je je in het volgende verhaal, Carnaval, afvraagt wat de naam is van de lelijke vrouw met de krachtige persoonlijkheid die mensen aantrekt. Centraal in dit verhaal staat de vraag wat uiterlijke kenmerken als schoonheid en lelijkheid over een persoon vertellen. Wanneer je het laatste verhaal, Eerste persoon enkelvoud, bij de afweging betrekt, roept dit de vraag op of deze twee verhalen bedoeld zijn om een discussie op gang te brengen of dat ze een verkapte mening geven over uiterlijke schoonheid en mensen die zich verkleden om anders te lijken. De man in Eerste persoon enkelvoud die zich ‘stiekem’ kleedt in een pak met stropdas – een onjuiste presentatie van hem als persoon – wordt vergeleken met iemand die crossdresst. In een bar confronteert een vrouw hem met zijn gedrag. Hij is een eerste persoon enkelvoud die er niet zou zijn als hij een andere richting in het leven had gekozen. Dus hoe zou hij zichzelf moeten presenteren?

Tot slot
Zoals altijd heeft Murakami een prettige schrijfstijl (en dat geldt ook voor de vertaler). Je hebt deze verhalenbundel uit voordat je het doorhebt. Hoewel er interessante aspecten in veel van de verhalen zitten, zijn de meeste verhalen niet gedenkwaardig. Wel zijn ze alledaags en makkelijk te lezen. Murakami geeft je het perspectief van de eerste persoon terwijl hij je meeneemt op een reis door zijn herinneringen.