Niets is zo misleidend als een document

“Het vierde rijk” is het derde deel van de trilogie over de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog en de periode daarna.
De twee eerdere boeken, “Hitlers Geheime Ardennencommando” en “De jacht op de Führer”, spelen zich respectievelijk af vanaf december 1944 en maart 1945.
“Het vierde rijk” is als zelfstandig boek te lezen, maar het is aan te raden om eerst de twee andere delen te lezen voor een beter begrip en om de personages in het boek beter te begrijpen. Bij alle drie boeken speelt commando Otto Skorzeny een hoofdrol.
“Het vierde rijk” start met een korte terugblik op de geschiedenis die eraan voorafgaat.

Als op 30 april de Russische troepen bij de Führerbunker arriveren om Hitler gevangen te nemen, is hij onvindbaar. Er wordt gezegd dat hij en Eva Hitler-Braun (ze zijn een paar dagen eerder getrouwd) zelfmoord hebben gepleegd. Hun lichamen zijn verbrand en in de tuin vinden de Russen inderdaad verkoolde lichamen.
De twijfel slaat toe als een Duitse officier hen vertelt dat Otto Skorzeny het echtpaar Berlijn uit heeft gesmokkeld.
Niet alleen de Russen, maar ook de Britten willen Hitler levend in handen krijgen en starten een zoektocht naar de vluchtelingen.
Deze zoektocht brengt hen eerst naar Cartagena, maar daar lukt het Skorzeny net op tijd te ontsnappen. Met een onderzeeër gaat de vlucht verder. De weken in de bedompte onderzeeër hebben vooral op Eva een grote impact. Zij kan het opgesloten zitten moeilijk aan.
De achtervolgers gaan ervan uit dat de vlucht naar Zuid Amerika zal gaan, omdat daar meer nazi’s heen gevlucht zijn.
Maar hebben ze het bij het rechte eind?

Op één na zijn de karakters in het boek goed uitgediept. De uitzondering hierop is Hitler, die feitelijk alleen getypeerd wordt als een norse, vrij stille man.
Het karakter van Eva Hitler-Braun wordt uitgebreid beschreven. Een vrolijke vrouw, die zich weinig aantrekt van de gebeurtenissen, met uitzondering van de periode in de onderzeeër, maar zich wel druk maakt over hoe zij er uitziet. Wat zal de reden zijn geweest dat zij met Adolf getrouwd is? Dat was toch geen vrolijke man en heel geobsedeerd door zijn plannen, die hij tot het uiterste uit wilde voeren.
Skorzeny is in de voorgaande twee boeken al een belangrijk personage geweest en dat is hij ook in dit boek. Een doortastend man, volledig toegewijd aan zijn Führer en hij gaat door dik en dun om Hitler te helpen zijn missie uit te voeren. Een echte nazi, die ondanks dat hij ziet dat het Derde Rijk slecht is er toch geen afstand van neemt.

In de trilogie zijn fictie en historie op zo’n manier verweven dat je je regelmatig afvraagt of gebeurtenissen werkelijk hebben plaatsgevonden of verzonnen zijn.
Van luchtvaartpionier Charles Lindbergh en industrieel Henry Ford is bekend dat zij nazisympathieën hadden en in het boek spelen zij een twijfelachtige rol. Maar is het echt gegaan zoals beschreven?
De Russische despoot Jozef Stalin is een nietsontziende bruut die over lijken gaat, maar is hij wel zo machtig als hij zelf denkt?

De hoofdstukken zijn vanuit het perspectief van verschillende personen geschreven en juist deze afwisseling maakt het een boek dat je niet snel los kan laten.
Michiel Janzen is heel goed in het beschrijven van situaties en omgeving en je hebt dan ook het gevoel ter plekke aanwezig te zijn.
Er is veel actie en de achtervolgingen zijn op een heel realistische wijze beschreven. Toevalligheden die ervoor zorgen dat Hitler steeds net weer weet te ontsnappen komen nooit vergezocht over, maar maken het een boek dat van het begin tot het eind spannend is.
In het naschrift is Janzen heel duidelijk dat de nazileider toch echt dood is. Het verkoolde lijk bij de Rijkskanselarij is geïdentificeerd als dat van Hitler. In 2018 hebben Franse onderzoekers dat bevestigd en dat kan als een geruststelling opgevat worden, de kans dat hij inderdaad een vierde rijk kon stichten bestond dus niet.
Michiel Janzen is schrijver van managementboeken en faction thrillers. Daarnaast verschijnen er ook regelmatig militair-historische artikelen van zijn hand op de website Flabber.
Hij debuteerde in 2012 met “Denken als een generaal”. In 2018 verscheen “De aanslag die moest gebeuren”, in 2019 “Hitlers geheime Ardennencommando” en in 2020 “De jacht op de Führer”.