Een spannende familieroman over liefde en loyaliteit, over waarheid en gerucht

Deze recensie werd eerder gepubliceerd op mijn blog GraagGelezen.

Met 'Schijnoffers' levert Daan Heerma van Voss een knappe en ambitieuze familieroman af, die het spanningsveld tussen persoonlijke loyaliteit en de onverbiddelijke zoektocht naar de waarheid verkent. De roman combineert een spionageplot uit de Koude Oorlog met een intiem portret van een disfunctioneel, maar onvermijdelijk verbonden gezin. Het resultaat is een meeslepend verhaal.

De kern van het verhaal ligt in de familie De Nobel: de beroemde, enigmatische schaakgrootmeester Max de Nobel, zijn ambitieuze vrouw Ella Leeuwin, die haar eigen carrière opzij zette, en hun zoon, journalist David. Waar het verhaal in drie delen, ons meeneemt naar de turbulente romance en het huwelijk van Max en Ella in de jaren '80, springt het verhaal veertig jaar later naar David, die stuit op aanwijzingen dat zijn vader betrokken was bij duistere spionageactiviteiten van de Nederlandse overheid.

Heerma van Voss weet de verschillende verhaallijnen en tijdsperioden ingetogen en ingenieus in elkaar te vlechten.
De centrale thematiek draait om de keuze tussen de waarheid en de relatie met je dierbaren – een dilemma waarmee zowel Ella in het verleden als David in het heden worstelt. Ella offert haar journalistieke ambities voor het gezin, terwijl David de fundering van zijn familie dreigt te ondermijnen in zijn journalistieke speurtocht. Deze herhaling van het dilemma benadrukt hoe het verleden, met zijn geheimen en offers, tot in de volgende generatie doorwerkt.

“Ik trok mijn jurk uit en kleedde me achter een handdoek om. Binnen enkele seconden was ik bij het water, ik dompelde mezelf erin onder, mijn hartslag schoot omhoog, een zoute mond, verdwaalde zandkorrels schuurden mijn keel. Toen ik boven kwam, spartelde David vanuit Max’ armen naar de mijne.
‘Onthoud dit’, zei Max, ‘op de dag dat we zijn getrouwd hebben we in de regen gezwommen. Doe je mond eens open. Proef je dat? Het zoete regenwater en het zoute zeewater? Je hele mond tintelt ervan. Merk je dat? Niets ter wereld smaakt zo.’
Zo begon ons huwelijk. Met een smaak die nergens mee te vergelijken was.”

De schrijfstijl is origineel en goed verzorgd, met zinnen die vaak direct onder de huid kruipen en de lezer uitnodigen om door te lezen. Heerma van Voss toont zich een geraffineerd verteller met een groot psychologisch inzicht in de motieven van zijn personages. Vooral de neerwaartse spiraal van de eens zo briljante Max en het getormenteerde innerlijk van Ella komen prachtig tot uiting.

De setting van de jaren tachtig tot nu, en de reis van Paramaribo tot Noordwijk, voegt een rijke, brede context toe aan het intieme verhaal. Het motief van schaken is hierbij meer dan een decor; het fungeert als een metafoor voor de strategische keuzes, offers ('schijnoffers') en het onvermogen om het einde van de partij te bepalen, wat het lot van de familie De Nobel typeert.

'Schijnoffers' is een virtuoze, spannende familieroman die de liefhebbers van zowel literaire fictie als spannende plotten zal aanspreken. Het is een boek dat je meesleurt in een verhaal over liefde, loyaliteit, en de pijnlijke echo’s van het verleden. Het mooie, doorvoelde einde, met de ontroerende schaakpartij tussen vader en zoon, bezegelt de thematiek en zorgt voor een krachtige afsluiting. Dit boek is een spionagethriller en literaire familieroman ineen.