De inquisiteur van de waarheid

Aanleiding om deze klassieker uit de boekenkast te pakken was de gelijknamige tv serie ‘The name of the rose’ uit 2019 met fenomenale acteurs. Mijn geliefde acteurs waren vooral die de rol van William van Baskerville, Adson en de inquisiteur Bernardo Gui speelden. Het kijken van deze serie tegelijkertijd met het lezen van dit boek zorgde er voor dat ik de personages goed uit elkaar kon halen en voor me kon zien. De tv serie geeft een eigen draai aan het verhaal, maar verzorgt daardoor het decor om totaal van dit boek te kunnen genieten.

Dit is nu eens een verhaal dat alles in zich herbergt. Zware filosofie, religie, spiritualiteit, geschiedenis, psychologie verpakt in suspense á la Alfred Hitchcock met thriller elementen á la Sherlock Holmes (Adson in plaats van Watson en William van Baskerville in plaats van Sherlock Holmes) meets Agatha Christie’ mysterie (labyrint in een bibliotheek). Zelfs intelligente humor ontbreekt hier niet. Deze is de knipoog naar het Ware, Goede en Schone verweven in het hele verhaal via een bijzondere boodschap versleuteld in de titel ‘De naam van de roos’.

Als God ons als enig wezen op aarde gezegend heeft met de lach waarom zouden wij onze gave dan niet tot heil en ons groter goed verheffen? Dat lijkt de Franciscaan en voorheen inquisiteur William van Baskerville zich af te vragen. Hij gebruikt zijn logica om tot kennis van de waarheid te komen: “Zo leerde Franciscus de mensen om de dingen van een andere kant te bekijken.”
Aristoteles speelt ook een rol in dit beroemde verhaal van Umberto Eco. De Griekse filosoof Aristoteles was al eerder bezig met de filosofie van verlossing dan de Christenen. Het simpelweg kijken naar een tragedie of komedie zorgt het best voor een opluchtende katharsis.

Dit boek verhaalt over de eeuwenoude strijd tussen het goed en kwaad, het licht en donker. Ernst en humor. Macht en geloof. Wie heeft de waarheid in pacht? Wat is wijsheid? Wat is dé waarheid? Het grip kunnen krijgen op deze materie wordt hier in dit verhaal op een bijzonder duidelijke, onderhoudende en intelligente manier op de hak genomen. Umberto Eco verkondigt hier de filosofie van de zelfrelativerende humor. De filosofie van de glimlach. De waarde van gezonde zelfspot. De waarheid voortaan bloedserieus en met een grote korrel zout nemen loont. De menselijke schepping als grapje van God. “Misschien heeft hij die de mensen liefheeft tot taak hen te laten lachen om de waarheid, de waarheid te laten lachen, want de enige waarheid bestaat in het leren hoe zich van de ongezonde hartstocht voor de waarheid te bevrijden.”