De dochter van Auschwitz

"Ik had geen naam. Ik was nummer 27633. Ik ben een van de jongste overlevenden van Auschwitz. Dit is mijn verhaal.... "

Dit is niet het zoveelste non-fictie verhaal over de gruwel van de oorlog maar het persoonlijk verhaal van Tova dat schrijver Malcolm Brabant op papier heeft gezet.

Tova is in 1938 geboren in Polen en was amper 4 jaar oud toen ze samen met haar ouders door de Duitse bezetters werd ondergebracht in Tomaszow Mazowiecki, een klein Joods getto in Midden-Polen. Haar herinneringen van die tijd haalt ze boven door gebruik te maken van het Yizkor-boek van haar vader. (Yizkor-boeken zijn herdenkingsboeken ter nagedachtenis aan een Joodse gemeenschap die tijdens de Holocaust is vernietigd). Haar vader werd samen met tal van andere mannen verplicht aangesteld tot politieagent van het getto. Hij noteerde zorgvuldig en gedetailleerd het reilen en zeilen, alle verschrikkingen en gebeurtenissen binnen het getto. Het boek bevat een ton aan informatie.

“De taken die ik er moest uitvoeren terwijl ik mijn 5de verjaardag naderde, waren geen dingen die een kind ooit zou moeten doen, en ik kon mijn blik niet afwenden of me verstoppen. De beelden die ik die weken op mijn netvlies kreeg achtervolgen me nog steeds en hebben me uit mijn slaap gehouden toen ik in mijn geheugen groef op zoek naar de herinneringen voor dit boek. Al bijna 80 jaar heb ik dezelfde terugkerende nachtmerrie, waarin ik tussen de dode lichamen door loop. Van die droom schrik ik altijd wakker en daarna kom ik niet meer in slaap, omdat mijn geest dan terug wordt gekatapulteerd naar Tomaszow Mazowiecki".

Tova werd later gescheiden van haar ouders: haar vader werd overgebracht naar het kamp Dachau waar hij werd ingezet als dwangarbeider en haar moeder werd wegens ziekte ondergebracht in de ziekenboeg. Uiteindelijk werd ze samen met haar moeder gedeporteerd naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau en verbleef zij er in het kinderkamp. Ze was op zichzelf aangewezen maar haar moeder had haar heel veel wijsheid meegegeven opdat ze een kans zou hebben om te overleven. Door een pure vergissing kon Tova ontsnappen aan de gaskamer. 75 jaren later had ze het nog te benauwd om het concentratiekamp en de gaskamer opnieuw van dichtbij te aanschouwen.

Na 6 jaar zware dwangarbeid, uithongering en vernedering lag de vrijheid binnen handbereik. Op 27 januari 1945 werd het concentratiekampcomplex Auschwitz- Birkenau bevrijd door het Sovjetleger. Tova, haar moeder en andere vrouwen konden zich verstoppen in de ziekenboeg, waar ze zich dicht tegen de lijken aandrukten en zich dood waanden. Zo ontsnapten ze aan de dodenmars. Er heerste een enorme chaos en de nazi’s probeerden het kamp in brand te steken om zoveel mogelijk bewijs van alle gruwel te vernietigen.

“ Ik heb 27 januari 1945, de dag van de officiële bevrijding van Auschwitz, altijd beschouwd als mijn tweede verjaardag, want het was de eerste dag van de rest van mijn leven”.

Na de oorlog bleven de overlevenden in Duitsland, vonden een onderkomen in het 'displaced people kamp', een soort van bevrijdingskamp gebouwd door de Amerikanen met de bedoeling om op kracht te komen want per slot van rekening, waar konden ze terecht als hen alles werd afgenomen?

In 1950 was Tova ongeveer 12 jaar toen ze met haar ouders naar Amerika is verhuisd. Haar vader vond er werk in Queens maar ze verhuisden al snel naar Brooklyn waar er minder latente antisemitisme was. Haar moeder is nooit meer dezelfde geweest – haar gehele familie werd uitgeroeid en ze stierf vroegtijdig. Haar vader hertrouwde.

Tova vertelt in het boek ook hoe het in haar adolescentie en volwassen leven is gelopen – haar vriendenkring, haar keuze in studies en haar kracht om kennis op te doen. Ze leerde haar vriend kennen met wie ze later is getrouwd en samen verhuisden naar het beloofde land. 10 jaar later keerden ze terug naar Amerika wegens een belangrijke werkaanbieding van haar man, financiële overwegingen en algemene welzijn voor het gehele gezin.

Tova is therapeut, maatschappelijk werker, auteur en academicus. Ze is intussen 86 jaar en vertelt al bijna haar gehele leven wat ze heeft meegemaakt.
In de proloog vertelt Tova onder andere dat ze verbaasd is dat zoveel jonge Amerikanen weinig weten over de holocaust, alsof het een mythe was.
Tova kreeg de kans om haar tattoo te laten verwijderen maar ze heeft dit geweigerd. Het was haar bewijs dat ze er geweest was en getuige was.

Dit boek las ik niet zomaar even door. Hier moest ik mijn tijd nemen om al de gruwel en huiveringwekkende getuigenissen ook als lezer te kunnen verwerken en weemoedig denk ik dan dat tot op de dag van vandaag het antisemitisme nog steeds niet uit de wereld is.

Het boek bevat middenin foto’s die nogmaals benadrukken dat de holocaust allesbehalve een mythe is. Voor wie zich wil verdiepen in het naziregime, de concentratiekampen, deportatie en holocaust en belangrijke getuigenissen wil lezen is dit boek een rijke bron aan informatie.

“… hand in hand liepen we Birkenau op een ochtend in april 1945 uit en mama zei 2 woorden: ‘ onthoud het’.”