Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Klassieker in een nieuwe jas

Ronny van Erp 06 september 2019 Hebban Team
Velen zullen T.H. White’s ‘The Once and Future King’ kennen in de oude vertaling van Max Schuchart. Meerdere malen herzien en opnieuw uitgegeven, vond uitgeverij Athenaeum het hoog tijd voor een grondiger aanpak. Het resultaat is een compleet nieuwe, eigentijdse vertaling van deze klassieker, aangevuld met een uitvoerige inleiding en verklarende woordenlijst. Met maar liefst 855 pagina’s in een prachtige hardcover is het een streling voor het oog.

Met als uitgangspunt de 15e-eeuwse roman ‘Le morte d’Arthur’, naar een manuscript van sir Thomas Mallory, schreef T.H. White (1906 – 1964) een aantal compleet eigen Arthur verhalen, waarin hij zijn eigen kennis, ervaringen, frustraties en denkbeelden verwerkte. Mallory positioneerde de legende van koning Arthur in de 7e eeuw, maar White liet zijn Arthur rondlopen in de 15e eeuw, hetgeen hem de mogelijkheid gaf andere historische personen en gebeurtenissen door de verhalen heen te weven. Dit levert soms bizarre maar wel interessante taferelen op.

Het eerste verhaal ‘Het zwaard in de steen’ verscheen al in 1938 en is een compleet nieuwe toevoeging aan de Arthur legende van Mallory. Een heerlijk verhaal over de jeugdjaren van de jonge Arthur, toen nog ‘Wart’ genoemd, die begeleid door Merlijn allerlei levenslessen voor de toekomst leert, omringd door dieren en de natuur. Dit is het meest fantastische deel, vol magie, humor en Monty Python-achtige taferelen, dat zich bijna laat lezen als ware het een stripverhaal.

Een jaar later verscheen het tweede verhaal dat wij nu kennen als ‘De koningin van Lucht en Duisternis’. We zien we een pas gekroonde koning Arthur die probeert de geleerde lessen uit het eerste verhaal in praktijk te brengen. Een minder toegankelijk verhaal waarin het vraagstuk van het recht van de sterkste de basis vormt voor Arthur’s Ronde Tafel. Ook maken we kennis met de andere spelers in het spel, zoals Arthur’s kwaadaardige halfzus Morgause en haar kinderen.

In 1940 werd het derde en voorlopig laatste verhaal gepubliceerd onder de titel ‘The ill-made knight’, in de nieuwe Nederlandse vertaling ‘De mismaakte ridder’. Lancelot doet zijn intrede en het is even wennen. Hij wordt door White niet neergezet als de knappe, doortastende ridder die we kennen uit de films, maar als een norse, lelijke man die alleen heldendaden kan verrichten zodra hij zich verstopt in een harnas. Ook een jonge Guinevere doet hier haar intrede. Zij is een stoorzender in de harmonieuze relatie tussen Arthur en Lancelot. White’s worsteling met zijn geaardheid en zijn door een problematische jeugd verstoorde beeld van relaties tussen mannen en vrouwen klinken in dit deel duidelijk door. Het speelse uit het eerste verhaal is verdwenen en hoewel er nog steeds humor in zit, begint deze wat wrang aan te voelen.

Pas in 1958 verscheen 'The Once and Future King' een bundel van de drie eerdere verhalen, aangevuld met een afsluitend vierde deel 'De kaars in de wind'. Een vijfde verhaal 'Merlijn' haalde de bundel niet maar elementen daarvan werden gebruikt in een herziene versie van het oorspronkelijke eerste deel.

In het vierde deel, met de geluiden van de oorlog op de achtergrond, wordt de hervertelling van de legende op verrassende wijze afgerond. White stuurt zelfs een jonge Thomas Mallory op pad om het gedachtengoed van Arthur levend te houden en maakt hiermee de cirkel rond. En Arthur? Die blijkt uiteindelijk geen mythe, maar zonder de magie gewoon een mens van vlees en bloed. Zijn persoonlijke queeste is volbracht en de afloop van het verhaal doet er dan eigenlijk niet meer toe.

Het zijn dus vier afzonderlijke verhalen, die samen ‘The Once and Future King’ vormen, in de nieuwe vertaling ‘Arthur, de koning van eens en ooit’ gedoopt. Een klassieker, die al velen tot inspiratie diende, zoals bijvoorbeeld J.K. Rowling tijdens het schrijven van de Harry Potter serie. Het zijn verhalen over goed en kwaad, recht en onrecht, oorlog en vrede, en van een zoektocht naar wie men nu werkelijk is.
De verhalen bevatten zoveel verwijzingen, diepere lagen en dubbele bodems dat ze een feest zijn om te lezen, te herlezen en steeds weer nieuwe dingen in te ontdekken. Het is terecht dat de uitgever de moeite heeft gedaan een compleet nieuwe en eigentijdse vertaling te laten maken. En hoewel het soms complex is om het Engels goed om te zetten naar een Nederlandse vertaling met diezelfde zeggingskracht, is Jolande van der Klis daar uitstekend in geslaagd.
Dankzij deze nieuwe jas is ‘Arthur’ weer helemaal van deze tijd en kan weer heel wat jaren mee.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Ronny van Erp