Gerechtigheid: Nietzsche en Dumas

In mijn middelbare schooltijd las ik graag de boeken van Nietzsche. ‘Gerechtigheid’ van Mark van Dijk is in mijn ervaring een uitwerking van het volgende aforisme: ‘Wie met monsters vecht moet oppassen zelf geen monster te worden. En als je lang in de afgrond kijkt, kijkt de afgrond ook bij jou naar binnen.’(1) Het is voor mij vanwege de creatieve literaire uitwerking het beste boek van de Katwijkse auteur tot nu toe.
In een voorwoord, 63 korte hoofdstukken en nawoorden van de hoofdpersonages wordt het verhaal vertelt. Van Dijk heeft een krachtige, beeldende schrijfstijl waardoor het voor de lezer makkelijk is om zich in te leven in het verhaal. De spanningsboog weet de schrijver steeds hoog te houden. En met behulp van een niet-chronologische manier van vertellen wordt het verhaal niet alleen heftiger, maar ook op een geloofwaardige wijze een hartverscheurend menselijk drama.
In ‘Gerechtigheid’ spelen belangrijke thema’s uit ‘De Graaf van Monte Christo’ een belangrijke rol. Dit zijn: de beperkingen van de menselijke rechtvaardigheid, relatief en absoluut geluk en het spanningsveld tussen liefde en vervreemding. De nihilistische creatieve manier waarin deze onderwerpen aan bod komen is meesterlijk, omdat de auteur laat zien ze te beheersen en er een eigen invulling aan te geven en uit de schaduw van zijn literaire helden te stappen.
Vooral met betrekking tot de ontwikkeling die Daisy Guldenmondt doormaakt zijn de motieven van vervreemding en liefde erg belangrijk en krachtig, diepgaand en overtuigend beschreven. In het leven van Daisy gaat liefde gepaard met verdriet, pijn en teleurstelling, waardoor zij ergens een uitermate kwetsbaar persoon is. Zij cijfert zichzelf weg voor degene die zij liefheeft en verloochent daardoor zichzelf. Wanneer zij door toeval voldoende financiële middelen krijgt, begint zij nog meer van zichzelf te vervreemden door een gevoel van gerechtigheid. Dat grimmige wordingsproces associeerde ik steeds met het bovenstaande citaat van Nietzsche.
Van Dijk relativeert de heftige gebeurtenissen met de nodige humor, wat de lezer even adempauze geeft. Met de juiste timing laat hij ruimte voor een komische noot in het verhaal. Er zitten zelfs enkele hilarische situaties in, waarvan ik erg genoten heb.
Dat menselijke rechtvaardigheid een subjectief begrip is, laat ‘Gerechtigheid’ glashelder zien. De lezer wordt op alle mogelijke manieren geconfronteerd met het recht van de sterkste in het verhaal. Vanuit dit perspectief gezien zit er een ironie in het verhaal, waardoor dit boek een persoonlijke favoriet geworden is. Want wat gebeurt er als het recht van de sterkste bij de zwakste, of beter gezegd meest beschadigde komt te liggen? Omdat dit op directe fimische wijze beschreven wordt is het daardoor soms behoorlijk confronterend en shockerend.
Ook de nihilistische visie op geluk in deze roman is heftig. In mijn leeservaring heeft geluk in het boek te maken met de tweede zin van het aforisme. Het durven loslaten (van de afgrond en het verleden) is hier een kernbegrip. Daisy krijgt dit advies van een vriendin als volgt: ‘Al die opgekropte pijn en woede zorgen er alleen maar voor dat je verzuurt. Je moet er juist boven staan en dat gaat alleen als je dingen leert loslaten.’ (p.123) De auteur speelt met zijn hoofdpersonage als een kat met een muis met betrekking tot geluk, waardoor het een intens en grimmig verhaal is.
Dus voor iedereen die een geweldig boek wil lezen waarin thema’s uit een klassieker op geheel eigen worden uitgewerkt, kan ik deze mustread van harte aanraden. Een intens grimmige, heftige en erg meeslepende roman! #gerechtigheid #markvandijk #nimisapublishinghouse

(1) Nietzsche, F. Voorbij goed en kwaad (1999). Amsterdam: de arbeiderspers. pp. 81