Inzicht in het leven van vluchtelingen

Wie omkijkt is het eerste boek van Jeanine Cummins wat vertaald en uitgegeven is in het Nederlands. Het is haar derde roman en het was bij het verschijnen meteen veelbesproken en leverde controverse op.

Wie omkijkt speelt zich af in Mexico. De man van Lydia is journalist en publiceert een artikel over de baas van een drugskartel. Als reactie hierop wordt de familie van Lydia door dit drugskartel tijdens een barbecuefeestje vermoord. Alleen Lydia en haar achtjarige zoontje Luca weten aan het geweld te ontsnappen. Halsoverkop moeten ze vluchten, want er wordt jacht op hen gemaakt. Lydia wil, zoals zoveel mensen uit Midden-Amerika, proberen naar de Verenigde Staten te komen. De reis naar el norte is zeer gevaarlijk. Ze reizen bovenop de trein, la Bestia / het beest. Het gevaar schuilt niet alleen in het drugskartel, maar ze vinden ook vreemdelingenpolitie en criminelen op hun pad. Er wordt geld afhandig gemaakt, misbruik en ontvoering komen veelvuldig voor. Maar ze ontmoeten ook mensen die hen willen helpen hun doel te bereiken. Er ontstaan innige vriendschappen gesmeed onder de zwaarste omstandigheden.

De constante dreiging van gevaar reist met de hoofdpersonen mee naar el norte. Cummins weet goed de angst, verdriet en vermoeidheid van de vluchtelingen onder woorden te brengen. Het zorgt voor inlevingsvermogen in de positie van vluchtelingen en stemt tot nadenken over het immigratiebeleid.

De controverse omtrent dit boek is ontstaan doordat Mexicaanse auteurs zich niet voldoende gezien voelen en het niet terecht vinden dat de Amerikaanse Cummins over dit onderwerp schrijft. Jammer, want zoals Cummins in het nawoord uitlegt, heeft zij veel onderzoek gedaan en zich gedegen ingeleefd in vluchtelingen. Het verhaal is fictief, maar schetst een goed beeld van wat vluchtelingen doormaken.