Weer staat de tijd stil

Het achtste leven (voor Brilka) (2017) gaat over een familie met acht levens, beginnend in een kleine stad tussen Georgië en Azerbeidzjan. Een getalenteerde chocolatier bezit het geheime recept voor de beste chocolade in zijn omgeving. Hij brengt zijn dochters groot en beschermt het recept voor de verrukkelijke chocolade met zijn leven. Zijn geheim brengt hem rijkdom en aanzien, maar er loeren ook gevaren om de hoek. Wie de chocolade tot zich neemt, komt er misschien later achter dat deze lekkernij gevaarlijke krachten heeft. Niza is de achterkleindochter van Stasia, een van de dochters van de chocolatier. Zij vertelt met veel details, humor en ironie de dramatische geschiedenis van haar familie. Daarnaast geeft ze veel informaties over de geschiedenis van de ´rode´ twintigste eeuw. Dit was een cruciale periode in de Europese geschiedenis, met bijvoorbeeld de opkomst en ondergang van de Sovjet-Unie en het wegvallen van het IJzeren Gordijn.

Nino Haratischwili (1983) is geboren in Tbilisi en is schrijfster van romans en toneelteksten. Daarnaast is ze regisseur van een theatergezelschap. Sinds haar twaalfde schrijft ze in het Georgisch en in het Duits. In een gesprek met Jerker Spits in Trouw vertelt Haratischwili dat de overstap naar de Duitse taal voor haar een bevrijding was: “Je hebt in Duitsland veel schrijvers met een “migratieachtergrond”. Ik zie het ook bij hen. Een andere omgang met de Duitse taal die maakt dat je anders schrijft. Bepaalde formuleringen zijn niet zo geautomatiseerd – je gaat bewust met taal om. Dat is een voordeel“.

De schrijfster gaat inderdaad bewust met taal om. Ondanks het grote aantal bladzijdes (1248!) is het geen grote klus om het verhaal vlot uit te lezen. Haratischwili´s stijl is soepel en door de belichting van bijzondere gebeurtenissen behoudt ze de aandacht van de lezer. Mocht iemand een boek zoeken over het Georgië van de jaren negentig van de twintigste eeuw, een periode waarover nog weinig is geschreven, dan is Het achtste leven (voor Brilka) een boek om op te pakken. Haratischwili heeft de geschiedenis van Kaukasus en de belevenissen van de verschillende generaties van de familie met elkaar versmolten tot een goedlopend verhaal. Niet alleen heeft de schrijfster de historische feiten een mooie plek in het verhaal gegeven, maar ook de gevoelens, mentaliteiten en de mislukkingen worden op zo’n indringende manier beschreven dat de lezer vanaf de eerste pagina in het boek wordt getrokken en er maar moeilijk uit kan komen.

Het verhaal toont dat zowel historische feiten als herinneringen aan je eigen verleden graag onder het tapijt van de herinnering worden geveegd: ‘We worstelden zwijgend, we probeerden onze borstkas te verruimen om de ander binnen te laten, probeerden de tijdlagen die als een korst op onze huid zaten, weg te krabben. Het leek zo eenvoudig om weer ‘wij’ te zijn‘. De familie heeft moeite om persoonlijke drama´s te verwerken, omdat de geschiedenis zich vaak herhaalt. Daarnaast benadrukt de verteller de kleine verhalen in het grote geheel van de geschiedenis. In het verhaal staat de tijd dus regelmatig stil en personages verlangen om de tijd in te halen of juist voorbij te gaan.

Het achtste leven (voor Brilka) geeft een goed beeld van de tijdsgeest. Toch is de geschiedenis niet altijd van alle kanten belicht. De schrijfster toont zich op sommige vlakken politiek eenzijdig doordat ze het kwaad van het communisme soms boven het kwaad van andere nare gebeurtenissen in deze periode plaatst, zoals de nazi´s. De Duitsers worden bijvoorbeeld soms impliciet als bevrijders beschreven en de Russen worden ervan beschuldigd dat zij er alles aan doen om niet in de handen van de vijand te vallen. De reactie van de Russen is niet vreemd en een neutraal oordeel van de schrijfster was wellicht beter geweest. Gezien haar achtergrond is de afkeer voor het communisme echter niet raar. Daarnaast is de stijl van de roman soms erg theatraal. Daar moet je van houden, maar het kan voor sommige lezers vermoeiend zijn. In het verhaal ligt de nadruk op de ellende en weinig op het moois dat diverse familieleden wel meemaken.

Al met al is Het achtste leven (voor Brilka) een prachtig boek over een familie in Georgië die worstelt met de onderlinge relaties en het verloop van de geschiedenis, maar met iets minder dramatiek en een neutralere verteller was de roman beter geweest.