Meer dan 4,9 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Waarom de holocaust ook voor jongere generaties traumatiserend kan zijn

ennonuy 20 november 2023
De joodse schrijfster Deborah Feldman (1986) werd bekend door haar vertrek uit een chassidische gemeenschap in New York waarover zij een indringend boek, Onorthodox, schreef. Inmiddels heeft zij de Verenigde Staten definitief verlaten en woont ze in Berlijn. Ze verwierf ook de Duitse nationaliteit, op een onnavolgbare manier nog wel, zoals prachtig beschreven in haar tweede boek, Exodus. Een titel natuurlijk die niet zo maar gekozen is. Exodus is een centraal woord in de joodse geschiedenis, zoals beschreven wordt in het tweede boek van de Hebreeuwse bijbel waarin verhaald wordt van het vertrek van de joden uit Egypte, op weg naar het Beloofde Land Kanaän.

Feldman besloot haar Chassidische gemeente te verlaten maar voor een jonge joodse vrouw die zich zeer bewust is van haar persoonlijke geschiedenis maar ook de geschiedenis van haar ouders en haar familie, die zich zeer bewust is van haar eigen cultuur, is het niet zomaar gedaan. Besluiten de eigen groep te verlaten vergt enorm veel moed en doorzettingsvermogen maar creëert tegelijkertijd onmiddellijk tal van problemen. Waar kun je opnieuw wortelen, waar vind je een nieuwe en aanvaardbare basis om je nieuwe bestaan op te kunnen bouwen? Waar voel je je thuis en hoe weet je dat zeker? In dit boek laat Feldman zien hoezeer dat proces er een is van vallen en opstaan. Soms lijken puzzelstukjes in elkaar te vallen maar plotseling heeft het allemaal geen betekenis meer. Je zult diepere lagen in jezelf aan moeten boren om de antwoorden te vinden op de vragen die je jezelf stelt, op de vragen die het leven aan je stelt.
Al gauw blijkt bijvoorbeeld dat een liberalere Joodse gemeente net zo beklemmend en benauwend in elkaar steekt als een chassidische. Feldman schetst niet bepaald een fijn of hoopgevend beeld van de Joodse gemeenschap, waar dan ook. Maar Feldman is een joodse en blijft, ook na het vertrek uit haar oorspronkelijke omgeving, een joodse. Maar wat betekent dat dan nog als je jezelf eerst en vooral als een seculiere jood ziet?

Feldman gaat op reis, eerst naar Europa, later ook naar Israël. Maar, hoe kan het ook anders, ook daar wordt ze voortdurend geconfronteerd met haar joodse achtergrond. Hoe verhoudt ze zich tot de Israëlische joden, zelf afkomstig uit een fel antizionistische omgeving? En hoe vergaat het haar in Europa waar het antisemitisme nog steeds welig tiert, het is er nooit weggeweest. Hoezeer ook sommige van haar zegslieden zulks ontkennen en haar willen doen geloven dat jodenhaat geen onderdeel van hun cultuur en geschiedenis was. We weten wel beter.

Hoewel ik vind dat Feldman goed schrijft, of misschien wel omdat ik dat vind, neem ik het haar kwalijk als ze ergens opmerkt “hoe ik als vanzelf copingmechanismen ontdekte” of dat ze “drukproeven moet accorderen”. Er moet een manier zijn om zulk afschuwelijk taalgebruik te vermijden maar misschien moet ik dit verwijt aan de vertaalster maken.

Maar dit alles neemt niet weg dat Deborah Feldman overtuigend en geloofwaardig schrijft over haar zoektocht na haar vertrek uit de chassidische gemeenschap. Velen die eenzelfde stap zetten kwamen terecht in die vrije wereld die ruimte en vrijheid leek te beloven maar in werkelijkheid leeg bleek te zijn, uit zichzelf niet zomaar iets te bieden had. Zelfmoord was niet zelden het gekozen einde. Ook Feldman ervoer dat ze nog een lange weg te gaan had na haar vlucht uit haar beklemmende orthodoxe omgeving. Ze blijkt over twee steunpilaren te beschikken zonder welke het voor haar wellicht onmogelijk was geweest een uitweg uit die complexiteit van ervaringen en gevoelens te vinden: haar eigen authenticiteit en de liefde voor haar oma.

Haar oma hield haar voor dat er na de Holocaust nog maar twee verdedigbare opties waren: “God volledig verwerpen, omdat de Shoa zelf het bewijs was dat hij ofwel niet bestond ofwel geen verschil maakte, of het idee omarmen van een razende God die je gunstig moest stemmen doorborend te brengen op het altaar van de rituele aanbidding”. Feldman maakt heel goed invoelbaar hoe en waarom de holocaust een enorme impact heeft, ook op het leven van joodse generaties die die tijd niet zelf ervaren hebben.

Met meer dan gemiddelde interesse kijk ik uit naar haar nieuwste boek Judenfetish, waarin Feldman betoogt dat het jodendom in Duitsland gekaapt is. De meeste orthodoxen in Israël hebben een religieus zionisme omarmd, aldus Feldman in een vraaggesprek met de NRC van 16 nov 2023. Zij stelt daarin dat de religieuze zionisten geloven in de grote oorlog die alle volkeren op aarde zal uitwissen, behalve de joden en dan zal Israël eindelijk alleen voor de joden zijn. Het is dit religieus zionisme dat momenteel in Israël allesbepalend is en alleen al op demografische gronden steeds sterker wordt. Nee, van Israël hebben we weinig goeds meer te verwachten, vreest ze. Maar ook in Duitsland krijgen progressieve of verzoenende geluiden nauwelijks kans, juist vanwege die o zo Duitse Vergangenheitsbewältigung die ervoor zorgde dat de schaamte voor de holocaust zo allesverzengend is geworden dat alleen al kritiek op Israël als ongehoord en ongewenst wordt beschouwd.

Maar daarover later. Terug nu naar dit Exodus. Hier kom ik pas op pagina 221 een onvertaald Joods woord tegen: ‘dibboeks’. Hoe irritant toch dat het nog geen voetnoot waard wordt gevonden! Nota bene, een paar regels verderop wordt het Duitse woord ‘süss’ in de tekst vertaald met ‘schattig’. En ‘genau’ wordt vertaald in ‘precies’. Woorden waarvan iedereen weet wat ze betekenen worden zomaar vertaald. Wat heeft de uitgever hier bezield?
Maar dit boek is zeer de moeite waard, razend interessant ook, juist omdat Feldman van buiten komt en ons als Europeanen een spiegel voorhoudt. De meeste steden die zij bezocht heb ik ooit zelf bereisd maar mijn achtergrond is een totaal andere dan de hare en het is juist zo de moeite waard haar geluid te horen, juist omdat haar geschiedenis zo enorm gelaagd is, tegen wil en dank wellicht maar toch.
Tijdens mijn jongste reis naar NYC, eerder dit jaar, maakte ik foto’s van het Vrijheidsbeeld, staande op de Brooklyn Bridge, een vliegtuig was in aantocht. Ik stelde me voor dat een New Yorker sinds 9/11 nooit meer onbevangen naar een vliegtuig zou kunnen kijken. Eenzelfde soort ervaring werd ik gewaar toen ik in Duitsland spoorwegstations en perrons zag. Spoorwegen in Duitsland, waar ik ze ook zie, brengen mij sinds ik me in de holocaust ben gaan verdiepen onmiddellijk de associaties met Shoa van Claude Lanzmann. Ik houd van boeken zoals deze van Deborah Feldman. Je wordt er onrustig van omdat je je realiseert dat we nooit werkelijk rust, werkelijk vrede zullen ervaren. Dat is misschien ook ons onvermijdelijk lot, we discrimineren elkaar dat het een zieke lust is, we slaan elkaar de hersens om en willen het liefste niets met een ander delen, we hebben inmiddels de zesde grote extinctie allang in gang gezet, juist vandaag schetst de VN dat we afstevenen op 2,9 graden opwarming en dat meedogenloze maatregelen onontkoombaar zijn. We hebben onszelf allang onderuit geschoffeld, het duurt alleen nog even voordat we dat ook zelf in de gaten hebben.

Enno Nuy
November 2023

Reageer op deze recensie

Meer recensies van ennonuy

Gesponsord

Vrolijke kartonboekjes vol illustraties van eten en drinken, spelen, dieren en vervoersmiddelen. Er is van alles te zien: Nijntje eet taart en speelt met een bal, Nina ziet een vis en gaat op reis.

Een bundel vol hartverwarmende dierenverhaaltjes en kleurrijke illustraties voor jonge kinderen over vriendschap, op reis gaan, afscheid en de waarde van complimentjes.

Fred heeft helemaal nergens zin in en kruipt het liefst weer onder zijn geruite dekentje. Hij probeert samen met Uil en Konijn achter te komen wat er aan de hand is.

Wanneer Nick en Sophie midden in de nacht wakker worden van een vreemd geluid in de tuin, ontdekken ze het grote geheim van Fred, hún Fred, de beroemdste kat ter wereld.

Het is tijd om eten te verzamelen voor de winter en het eigenwijze eekhoorntje Jip gaat dat helemaal in haar eentje doen. Want ze kan het zelf! Maar het is heel veel werk. Kan Jip de klus echt wel in haar eentje klaren?

Woezel en Pip hebben zin in een nieuwe dag. Vandaag mogen de vriendjes alles doen wat ze willen. Verstoppertje spelen, een kussengevecht houden en natuurlijk verkleden. Ontdek de mooiste liedjes in dit vrolijke avontuur.

Het sneeuwt en dus bouwen Boer Boris, Sam en Berend een sneeuwpop. Maar helaas, de sneeuw smelt uiteindelijk weer, dus zetten de drie alles op alles om sneeuwpop Bob te redden.

De meeste draken spugen vuur als het er op aan komt, want een échte draak spuugt en gromt! Maar weet jij waarom dat bij Oepsiepoepsie anders gaat? Omdat hij in plaats daarvan een scheetje laat!

Deze dichtbundel voor kinderen is een feestelijk portret van Kim en haar familie, met telkens iemand anders in de schijnwerpers. De twintig versjes zijn niet alleen opgeschreven, maar ook op muziek gezet.

Kleine kabouter Kik neemt je mee in de wereld van de moderne, stadse kabouter. Ontdek hoe kabouters leven, wat ze de hele dag doen en hoe ze zich zo goed verborgen weten te houden.

De Grompus is een verschrikkelijke mopperkont. Als zijn favoriete spruitjes uitverkocht blijken te zijn, zet hij zijn zinnen op iets anders: Kerstmis stoppen.

Wildebras gaat met zijn nichtje en neefje naar de dierentuin, maar in hun verwondering blijven ze na sluitingstijd helemaal alleen achter. Zijn nichtje en neefje belanden per ongeluk achter het hek van de levensgevaarlijke Heyna’s.

Maandag en dinsdag liepen al verschrikkelijk en nu is woensdag aangebroken. Halverwege de week is Joris’ kat kwijt, is hij zelf een ware internetsensatie geworden en nu belandt hij ook nog eens in een toestand met haaien.

Juf Braaksel neemt groep zeven mee naar een kasteel in Zuid-Limburg. Al snel komen Lotte, Thuis, Lucas en Milou erachter dat het kasteel een griezelige plek is vol geheimen.

Je bent vast al bekend met de aardworm. Maar weet je ook alles over zijn onderaardse leven? En wat gebeurt er als hij zijn staart verliest? Vola vertelt het verhaal van één worm in het bijzonder.

Heb jij weleens van de bovenlipheffer gehoord? De voorwaartsdraaier? De korte duimstrekker of de lange tenenbuiger? De klier van Cowper dan? Of je het gelooft of niet: het zit allemaal in je lichaam.

Lennox weet dat zijn vader zo nu en dan naar het Onzichtbare Ziekenhuis moet, maar waarom? Als hij op een dag zijn vaders gelukshangertje vindt, besluit hij hem te gaan verrassen in het ziekenhuis.

Ontdek de meest bizarre wereldrecords van wetenschap tot sport en van techniek tot het menselijk lichaam! Dit jaar is het onderwerp ‘onder water’ en staan er naast duizenden nieuwe records ook duurzame tips in.

Obbe begint aan een levensgevaarlijke tocht om een bijzonder boek met magische krachten in veiligheid te brengen. Onderweg moet hij het opnemen tegen de boosaardige Rafenna die hem op de hielen zit.

Het oude dorp van Amstelveen lijkt rustig en saai, maar niets is wat het lijkt… Katinka woont in het Monsterstation, een treinstation én hotel voor monsters. Ze is een kwartmonster en kan daarom niet doodgaan.

Wanneer Mus en kapitein Kwaadbaard erachter komen dat hun vriendin Venezuela bezeten is door een kwaadaardige furie, reizen ze af naar de Vallei der Verloren Zielen. Ze zoeken iemand die raad weet met furies.

Suus is gek op vogels en gaat vaak naar het moeras vlak bij huis om ze te bekijken. Op een dag raakt ze tot haar grote verbazing bevriend met een pratende roerdomp. Ze stuit op een eeuwenoude legende.

Jack is dol op zijn speelgoedknuffel Ut Varken. UV is er altijd voor hem geweest, in goede en slechte tijden. Maar dit jaar is er op kerstavond iets vreselijks gebeurd: UV is zoek!

Als de twaalfjarige Marcus zijn favoriete voetbal op het schoolplein over het hek schopt, weet hij al dat hij die nooit meer terug zal zien. Want de dingen die over die schutting heen verdwijnen, komen NOOIT meer terug.

Om en om doen ouder en kind een challenge, meestal alleen en af en toe samen. Daarna verstop je het boek op een vaste verstopplek en laat je de ander met een codewoord weten dat hij of zij aan de beurt is.

Kobold en zijn curieuze reisgezelschap hebben inmiddels twee van de zeven poorten overwonnen. Met nog vijf sleutels te vinden en vijf wachters te verslaan wordt het pad van de Roverkoning alleen maar gevaarlijker.

Dit verrukkelijke bakboek biedt voor elke feestelijke gelegenheid een heerlijk recept! Ontdek 30 feestelijke recepten en lees de leukste weetjes tijdens het bakken. Elke dag is het feest!

Welkom in het Bos. Maar pas op, er heerst chaos! Bunnie het konijn en zijn vrienden Wienie de eekhoorn en Big het varken leefden er vredig samen tot de aap Monkie een noodlanding maakte in zijn raket.

Het begint allemaal als Geronimo de drempel van de Magische Bibliotheek over stapt. Om zijn vriendin Imaginaria te redden zal hij drie schatten moeten vinden die verborgen liggen in de eeuwenoude boeken...

Een dag voor haar zeventiende verjaardag verdwijnt Charlie. Niemand weet waar ze is. Een grootschalig onderzoek wordt opgezet, maar niet alle getuigenverklaringen lijken te kloppen. Ondertussen tikt voor Charlie de tijd door.

Salìm verzamelt boeken uit door bombardementen verwoeste huizen in Aleppo. Tot hij met zijn vader de stad ontvlucht met de hulp van mensensmokkelaars. Het wordt een tocht vol ontberingen en bedrog.

Mexico, 1914. Johanna wordt door haar vader op de trein naar Amerika gezet. Niet met een gewoon kaartje, maar verstuurd als brief, met postzegels en al! De reis is lang en barst van de bijzondere ontmoetingen.

Meesterdief Rosalyn Quest ziet het dievenleven eigenlijk niet meer zo zitten, maar dan wordt haar moeder gekidnapt. Om haar te redden moet Rosalyn aan de levensgevaarlijke Dievenspelen meedoen én winnen.

In een verhitte stad waar de regels niet meer lijken te gelden, is de grens tussen goed en kwaad soms moeilijk te bepalen. Hoe ver zou jij daarvan afwijken voor je eigen veiligheid?

In een land waar magie verboden is, probeert de zestienjarige Lara met alle macht haar krachten te onderdrukken. Maar dan wordt ze getest op hekserij, en staat haar wereld op zijn kop.

Deze speciale editie in een magische uitvoering bevat onder andere een zeldzaam interview met veelgeprezen vertaler Wiebe Buddingh’ en vele extra’s, Harry Potter weetjes en illustraties van J.K. Rowling zelf.

Zeventien jaar later kampt Lili mentaal nog steeds met de gevolgen van een traumatisch verblijf in de Pyreneeën. Wanneer een van Lili’s oud-huisgenoten zelfmoord pleegt, besluit ze de anderen te confronteren met het verleden.

Het huwelijk van Jochem en Pattie is vanaf het begin gebaseerd op totaal verschillende intenties. Dan gebeurt er iets wat niemand van de familie had verwacht en vragen ze zich af: wie wilde nu eigenlijk afrekenen met wie?

Een archeologe in Leiden, een patissier in Orleans en een modeontwerpen in Milaan. Het leven lijkt hen toe lachen, maar dan overlijdt de adoptiemoeder van archeologe Erin plots. Ze laat een mysterieus geheim achter.

Tijdens een nachtdienst op de spoedeisende hulp treft Sara Linton een patiënt met eenzelfde hoofdletsel dat zijzelf jaren geleden heeft opgelopen na een fatale avond uit. Hebben de gebeurtenissen iets met elkaar te maken?

Een geïnterviewde die dood neervalt tijdens een interview over Johannes Vermeer. Schilderijen van Vermeer die ineens uit musea verdwijnen. Het lijkt erop dat iemand de waarheid over Vermeer in het duister probeert te houden.

Een seriemoordenaar bestempelt zijn slachtoffers met cijfers – hij begint bij 20 en lijkt af te tellen. Rechercheurs Adam en Romy ontdekken een verband met een reeks moorden van vijfentwintig jaar geleden.

Karen Brouwer heeft zich met haar dochters en zoontje Mik teruggetrokken op het platteland. Maar als ze plots wordt klemgereden, blijkt dat dat verleden haar niet zo makkelijk loslaat.

Als een van haar jonge talenten het mikpunt wordt van een juicekanaal, bedenkt artiestenmanager Claire een gewaagd plan om haar mensen beter te beschermen. Is dit een briljante zet?

De Duitse politica Annika vertrekt naar Berlijn om wraak te nemen op haar oude partijgenoten. Ondertussen wordt Martin opgeroepen om een dubbele moord op te lossen. Kunnen ze hun vijanden overwinnen?

Lynn en Camiel lijken het perfecte stel, maar terwijl Camiel ’s avonds als chef-kok werkt, stort Lynn zich op een passievolle affaire. De druk op hun relatie neemt langzaam maar zeker toe.

Voetbalcoach Sarina Wiegman vertelt over haar coachingfilosofie, waarin vastberadenheid, teamwork en wederzijds respect de boventoon voeren.

Wat is typerend voor de natuur van Nederland? De grutto natuurlijk, en de zeehond, de populier, het helmgras, maar verder? In Canon van de Nederlandse natuur worden vijftig kenmerkende soorten voor Nederland beschreven.

Welke gedragsstijl is de jouwe? Drijf je collega je tot waanzin met zijn overdreven liefde voor details? Botst het gematigde karakter van je geliefde met je eigen enthousiasme? Sommige mensen beweren dat zij omringd worden door idioten.

Michel van Egmond pende zijn meest eigenzinnige sportreportages neer. Het resultaat? Een bundel sportverhalen die de lezer meevoert langs hilarische en emotionele gebeurtenissen.

Drie jaar lang liep Nando Boers mee met Team Jumbo-Visma in aanloop naar de Tour de France 2022. Hij zag van dichtbij hoe de raceplannen van de wielerploeg hen het gedroomde eindresultaat gaven.

Menno de Galan sprak uitgebreid met een insider en diverse andere bronnen over het vertrek van Overmars en de daaropvolgende gebeurtenissen. Een ontluisterende inkijk in de bestuurlijke en sportieve neergang van een topclub.

Nederlands geliefdste verhalenvertellers beschrijven Amsterdam aan de hand van zijn mooiste, belangrijkste en leukste boeken. Ze leiden de lezer door de tijd; van Joost van den Vondel tot Murat Isik, van Nescio tot Renate Rubinstein.

Denken in kansen in plaats van problemen, dát is de Omdenk-strategie. Berthold Gunster richt zich specifiek op relaties en geeft je de middelen om oplossingsgericht te denken wanneer je op een ingewikkelde kwestie stuit.

Wanneer Carry Slee hoort dat haar vader overleden is, is ze overtuigd dat het een grap is. Op weg naar haar ouderlijk huis, denk ze voornamelijk aan de rol van haar moeder tijdens haar jeugd.

Rosita Steenbeek maakte een persoonlijke selectie uit de Bijbelse hervertellingen van predikant Nico ter Linden. Laat je meevoeren langs tijdloze verhalen uit het eerste en tweede testament.

Geen vaarwel vandaag is een grootse familieroman over afzwaaien en verwelkomen, over een gezin dat aan de vooravond staat van ingrijpende beslissingen die veel te lang uit de weg zijn gegaan.

Luister neemt de lezer mee naar het Parijs van de jaren tachtig en nu, in een zinsbegoochelende zoekttocht naar identiteit, vriendschap en schuld.

Tien jaar na de verdwijning van zijn dochter in de woestijn van Israël krijgt gepensioneerde hersenchirurg Jaap Hollander het verzoek om een onmogelijke hersenoperatie te leiden. De kans van slagen is eigenlijk nul.

Esther Goedegebuure spreekt openhartig over wat het moederschap voor haarzelf en andere vrouwen betekent. Want ondanks dat we zoveel meer zijn dan alleen moeder, is het vaak wel wat we het allerliefst goed willen doen.

Een negenjarige jongen wordt tijdens een inzinking van zijn door oorlogsherinneringen gekwelde vader opgevangen in het huis van zijn grootouders. Maar in dat huis wacht hem een andere oorlog.

Wanneer de elfjarige Roland door zijn ouders naar een kostschool wordt gestuurd, trekt hij de aandacht van pianolerares Miriam Cornell. Jaren later verdwijnt zijn vrouw Alissa plotseling.

Eus probeert zich staande te houden in de maatschappij en dat lijkt hem op papier aardig te lukken. Na elke nieuwe ervaring voelt hij zich echter kleiner worden. Moreel gezien is hij iedereen te boven, behalve zichzelf.

Kader Abdolah wil terug naar huis, het is genoeg geweest. Maar terugkeren is onmogelijk: in Iran zal hij worden gearresteerd. Met een vals paspoort en onder een andere naam weet hij op sluwe wijze zijn vaderland binnen te komen.

Koen vertelt in zijn spreekbeurt over zijn fascinatie voor dieren die kunnen vliegen en vooral voor de zwaan in de sloot achter zijn huis, maar ook over zijn moeder die verdwenen is.

Morgen zal alles anders zijn, dan haalt Samuel zijn vrouw en zijn pasgeboren zoon op van de kraamafdeling. Tijdens deze avond is hij alleen thuis en denkt hij na over zijn gevoelens die heen en weer slingeren tussen opwinding en angst.

Te midden van het oorlogsgeweld klampt Nellie Morris zich vast aan alles wat haar doet denken aan haar zorgeloze jeugd die inmiddels zo ver weg voelt. Dan ontmoet ze de Amerikaanse piloot Ray.

Het is mei 1940 en ook de Rotterdamse Diergaarde wordt getroffen door bommen. Te midden van alle chaos en ravage slaan verschillende dieren op de vlucht. Een van hen is een jonge wolf.

Een zinderend verhaal over macht en voorspellingen, over haat en liefde, en over een onvergetelijke koningin die meedogenloos de dood afriep over iedereen die haar onrecht aandeed.

Het levensverhaal van Henri de Fleury de Culan, beter bekend als ritmeester Buat. Aan de hand van memoires, getuigenissen, lofdichten en andere documenten komt een boeiende periode uit de vaderlandse geschiedenis tot leven.

Overgelaten aan zichzelf, zonder enige hulp of steun van de Nederlandse regering, proberen de zachtaardige Serline, de oude Judit en de jongste, de sensitieve Roza, hun leven weer vorm te geven.

Collega’s Izzy en Lucas kunnen elkaar niet uitstaan, maar als hun geliefde Forest Manor Hotel letterlijk dreigt in te storten, móéten ze wel samenwerken.

Joy (27) heeft haar leven helemaal uitgestippeld: huisje, boompje, Pinterest-bord voor haar droombruiloft. Tot haar vriend verliefd wordt op een ander. Van het ene op het andere moment stort haar toekomstbeeld in elkaar.

Tante Rosy heeft Stefanie niet alleen haar huis en een weiland met oude paarden nagelaten, maar ook haar boekwinkeltje midden in een, in Stefanies ogen, saai en stoffig dorp.

Sloan heeft al twee jaar een relatie met drugscrimineel Asa. Ze voelt zich meer bezit dan mens, maar kan niet bij hem weg, omdat hij de kosten van de zorg voor haar zieke broertje betaalt.

De Grote Chagall Atlas volgt de Joodse kunstenaar Marc Chagall naar de plaatsen waar hij woonde en werkte. Het leven bracht hem op de meest uiteenlopende plekken op aarde.

Nieuw werk, vers van de schrijftafel & klassiekers uit de vorige eeuw, gecombineerd met schitterende, eeuwenoude tekeningen uit de collectie van het Rijksmuseum. Voor 6 tot 106 jaar.

In het winternummer van DICHTER. speelt het werk van beeldend kunstenaar Erik Mattijssen de hoofdrol. Letterlijk! De gedichten in het nummer gaan over speelgoed en worden begeleid door de vrolijke, kleurrijke gouaches van Erik Mattijssen.

In 12 hoofdstukken wordt de lezer langs de rijkdom en de veelkleurigheid van de Caraïbische poëzie geleid. De samenstellers kozen een toegankelijke selectie van gedichten, versjes en liedjes, van de vroegste matrozenliedjes tot de jongste teksten van rappers.

Lopend naar de verte stuiten de eekhoorn en de mier op een muur, waarachter niets blijkt te zijn. Niets? Dat kan niet, er moet toch iets zijn. Voor ze het weten raken ze verstrikt in een gesprek over iets en niets.

24 pagina’s met de bedoeling Nederland gelukkiger te maken met een veel grotere individuele kunstbeleving door de persoonlijke intuïtie van iedereen verder te ontwikkelen. Door beter te leren kijken.

In de radiorubriek 'het ontbreekwoord' gaat Rick de Leeuw elke week met de gewaardeerde hulp van de luisteraars op zoek naar woorden die in de Nederlandse taal – helaas – nog niet bestaan.

Wekelijks maakt Kamagurka verhalende beeldcolumns, waarin hij zijn onderwerp van verschillende kanten beschouwt en becommentarieert. Deze absurdistische vertellingen over de actualiteit bieden ons een satirische kijk op de werkelijkheid.

Tegenwoordig kun je je met goed fatsoen niet meer in het openbaar vertonen zonder emoties. Na ‘wat eten we vanavond?’ is ‘hoe voel je je?’ wereldwijd de meest gestelde vraag. Waanzin natuurlijk.

Dit boek is een must-read voor iedereen die de gebeurtenissen van 2023 met een knipoog wil bekijken en daarbij niet vies is van een flinke dosis humor. Laat je meevoeren door de humoristische wereld van Fokke en Sukke!

In 2024 heeft de Omdenken Scheurkalender maar liefst 366 quotes. Zoals jullie van ons gewend zijn, staat de scheurkalender weer bomvol spreuken, verhalen, vragen en plaatjes die je prikkelen en anders naar de dingen laten kijken.

Peter’s Zeurkalender is een scheurkalender met iedere dag een cartoon van Peter van Straaten. Begin elke dag met humor! En, mooi meegenomen: ook te gebruiken als kladblok!

Naast de gebruikelijke nonsens bevat deze kalender wederom vijftig fonkelnieuwe Alfabetweterwoorden, nieuwsberichten, een bijzondere horoscoop voor mensen die daarin blijven geloven, de avonturen van roetveeg-Wim en géén kinderpagina.

Truth or dare? is hét spel voor een supergezellige avond met vrienden. Voer een uitdagende opdracht uit of geef antwoord op een brutale een heel persoonlijke vraag. De keuze is aan jou!

Onderwerp je je vader aan een uniek en ongekend vragenvuur. Er zijn open vragen, ja-neevragen, dilemma's, drie-dingen-vragen, testen en diagrammen. Een fantastisch cadeau om te krijgen en om samen in te vullen!

Ga zitten en ga het gesprek met elkaar aan met behulp van de vragen, verwerf nieuwe inzichten, reflecteer, kijk samen vooruit, spreek wensen uit, ga terug in de geschiedenis. Er is niet leukers dan bezig zijn met de belevingswereld van je moeder!

In 1873 maakte de Fransman Henry Havard een iconische reis langs de dorpen en steden rondom de Zuiderzee. Honderdvijftig jaar later vaart Ronald Nijboer in zijn kielzog het IJsselmeer rond.

Paul Spruit was zestien toen zijn vader werd gearresteerd voor twee geruchtmakende moorden. Tien jaar later nam zijn leven opnieuw een dramatische wending toen hij in een geweldsuitbarsting zijn stiefvader vermoordde.

Maria Magdalena is vastbesloten Jezus’ boodschap uit te dragen in de wereld. Tot ze ontdekt dat haar eigen boodschap minstens zo belangrijk is. Haar boodschap van vrouwelijke wijsheid.

Generaal van Uhm deelt zijn persoonlijke inzichten en lessen in leiderschap. Lessen die bruikbaar zijn binnen de krijgsmacht, maar zeker ook daarbuiten. Over hoe ook jij leiding kunt geven, al is het maar aan je eigen gedrag.

Wat is de essentie van het leven, in het licht van onze sterfelijkheid? Om die vraag te beantwoorden voerde Fokke Obbema ruim veertig gesprekken met personen die geconfronteerd werden of worden met de dood.

Het universum van Willem Frederik Hermans bevat een rijke selectie uit het (gesloten) archief-Hermans, waarmee het beeld van schrijver Willem Frederik Hermans (1921–1995) als eeuwige ruziezoeker en misantroop grondig bijgesteld wordt.

Op zijn reizen maakt Kees van der Spek veel opzienbarends mee. Maar er zijn ook veel avonturen die ‘bijvangst’ zijn omdat ze niets met de oplichtingszaak te maken hebben. Avonturen die niet onverteld mogen blijven.

Een verzameling persoonlijke essays over elf vrouwen en één man die allemaal op een volstrekt eigengereide manier hun leven vormgeven. Ze gaat met ze in gesprek, daagt ze uit, ontdekt verschillen en overeenkomsten met haar eigen leven.

Met licht ironische toetsen beschrijft Berend Boudewijn het leven van een man wiens vrouw er niet meer is. En het leven mét haar, zoals dat is opgeslagen in zijn geheugen. Sober en soms amusant, en daardoor des te indringender.

Bloedgabbers begint spectaculair met een achtervolging door Amsterdam die eindigt in een wildwestachtig vuurgevecht tussen criminelen en politie. Hoewel Jan Boelaard zwaar gewond raakt weten de mannen te ontkomen.

Foodsnob Tobias Camman heeft een hekel aan vleesvervangers en gerechten waarbij groenten alleen worden gezien als bordvuller; geweldige, restaurantwaardige gerechten kunnen namelijk óók bereid worden zonder vlees.

Donna Hay is terug met nóg meer overheerlijke basisrecepten die iedere thuiskok in zijn of haar repertoire zou moeten hebben; voorzien van variaties met eenvoudige smaaktwists en shortcuts die de recepten van basic naar brilliance brengen.

In Identità keert chef Peppe Giacomazza terug naar zijn roots. Hij maakt een culinaire reis door Italië, op zoek naar de basis van zijn eigen keuken – en naar zijn eigen identiteit.

Dit dromenboek gaat over dagdromen en nachtmerries, dansen en vliegen, onzindromen en idealen die de wereld verbeteren, maar vooral over hoe je hoop kunt houden tegen beter weten in.

Hoe ga je om met de belangrijkste relaties in je leven? Het leven draait om relaties en om de kwaliteit daarvan, of het nu met familie is, met een partner, met vrienden, collega’s – of, uiteindelijk het belangrijkste, met jezelf.

Lærke Bagger reikt je technieken en tips aan om breiwerken heel eenvoudig een persoonlijke touch te geven. Wat ze vooral laat zien is dat breien een manier is om kleding te maken die bij je past.

Psychologe Carol Dweck maakt duidelijk waarom het prijzen van de intelligentie en het talent van onze kinderen niet bevorderlijk is voor hun zelfvertrouwen en prestaties, maar hun succes zelfs in de weg kan staan.

Hoe ziet jouw mooiste leven eruit? Heb je daar wel eens over nagedacht? Wat wil je écht? Ontdek je mogelijkheden, haal het beste uit jezelf en maak je dromen waar.

Zestigers vertellen de verhalen over hun roerige jeugdjaren. Een boek boordevol herinneringen over de jaren zestig en zeventig: mooie verhalen, stoere avonturen en ook met weemoed naar een voorbije tijd.

30 gloednieuwe kleurplaten, handgetekend door Maris in haar unieke, herkenbare stijl. Bij het inkleuren van de bijzondere platen geeft ze je het gevoel een echte illustrator te zijn en heb je urenlang kleurplezier!

Hoe kunnen we de kans op een gezond en gelukkig leven vergroten? In hoop, optimisme en humor schuilt een enorm vermogen om dat doel te bereiken. Dit boek gaat over de kracht van hoop.

Triceratops, Tyrannosaurus en Brachiosaurus… We kennen ze allemaal, maar toch weten we alleen wat hun botten over hen vertellen. Wat zou een oermens hebben gedacht bij het vinden van een dinosaurusskelet?

Op de golven van wereldgebeurtenissen – de tijd van wetenschappelijke doorbraken, Europese grensverschuivingen, epidemieën, volksopstanden en de Russische revolutie – liet Helenka zich leiden door haar voorbeeld Marie Curie.

Dat je darmbacteriën belangrijk zijn voor je weerstand weten we. Maar dat de gezondheid van onze darmen ook de gezondheid van onze hersenen beïnvloedt, is nieuwe kennis waar baanbrekend onderzoek naar wordt gedaan.

Op onware grootte is een rijkgeïllustreerde verzameling van grotere en kleinere verhalen, waarin Nicolaas Matsier zijn fascinatie voor verkleiningen - en soms een vergroting - de vrije loop laat.

31 auteurs – variërend van historici, archeologen en materiaaldeskundigen tot journalisten, conservatoren en onderzoekers – begeven zich op een historisch-archeologische speurtocht onder de Amstel.

Van den vos Reynaerde geldt als hét meesterwerk van onze middeleeuwse letterkunde, en misschien wel van de hele Nederlandse literatuur. Wat is het geheim van deze klassieker?

De wereld van het weer blijft voor velen ondoorgrondelijk. Al wandelend door de straat of in het veld leer je waarop je moet letten. De patronen zijn overal te vinden, in de lucht en in het landschap om ons heen.

Dit rijk geïllustreerde boek, waarin 'tijd' de rode draad vormt, brengt op een boeiende manier natuurlijke processen in beeld op het niveau van organisme, populatie en ecosysteem.

Bonen: een heel sexy reputatie hebben ze niet. Toch heeft dit oeroude gewas op cruciale momenten de loop van de geschiedenis bepaald. Over de bescheiden boon zijn talloze verhalen te vertellen.