De legende ontdaan van magie

Wie kent koning Arthur nu niet? Al van kinds af aan zijn we via (teken)films, tv series en verschillende kinderboeken bekend geworden met de jonge ridder Arthur die het beroemde zwaard Excalibur uit een steen trekt en hiermee de rechtmatige koning van Engeland wordt. In zijn kielzog komen namen op als Merlijn, de curieuze tovenaar van wie Arthur zijn opleiding heeft gehad, de schone Guinevere, zijn vrouw en ridder Lancelot, zijn goede vriend. Omringd door nevelen en magie beleven ze vele avonturen zoals de zoektocht naar de Heilige Graal en is er ook nog zoiets als de Ronde tafel waar Arthur tijdens zijn koningschap alle ridders aan weet te verzamelen. Heerlijke basis voor jarenlang fantasievolle verhalen.

Tot daar ineens dit boek over Arthur op het pad komt. T.H. White (1906-1964) schreef het eerste deel van dit boek al in 1938, gevolgd door nog drie delen in 1939, 1940 en 1958. Het moet gezegd, de nieuwe uitgave van Atheneum maakt indruk: een lijvig gebonden boek van 855 pagina’s met een pakkende cover, inleiding, stamboom en verklarende woordenlijst. Vertaalster Jolande van der Klis, die eerder al Whites De Havik vertaalde voor dezelfde uitgeverij, heeft een meesterwerk afgeleverd.

Maar ergens in deze bewerking van de saga loopt het een beetje spaak. Het eerste deel over de jonge jaren van Arthur onder leraarschap van Merlijn komt nog het meest in de buurt van wat uit onze jeugd is blijven hangen over de legende van Arthur. Met magie leert Merlijn Arthur de hele dierenwereld kennen en de kennis die hij daarin opdoet, zal hij in zijn latere leven gebruiken in het herscheppen van de rechtspraak en de vorming van de Ronde Tafel.
Daarna slaat White een beetje op hol; gruwelijke slachtpartijen van zowel mens als dier worden niet geschuwd. Guinevere wordt neergezet als een schreeuwerig, jaloers secreet en Lancelot blijkt helemaal niet de knappe ridder die hij altijd was in onze verbeelding.

White koos er voor belangrijke mijlpalen in de legende alleen maar te benoemen en hier niet verder over uit te weiden. In het gunstigste geval verwijst hij hiervoor naar het werk Le Morte D’Arthur van Sir Thomas Malory, een van de belangrijkste verzamelingen Arthurlegendes uit de 15e eeuw.

Het lezen wordt ook nog eens bemoeilijkt doordat White er allerlei zaken uit verleden en toekomst aanhaalt. Vele daarvan vragen de nodige uitleg, die niet in alle gevallen in de verklarende woordenlijst terug te vinden is. Na wat speurwerk begrijpen we dat de schrijver de gebeurtenissen in zijn eigen tijd en zijn mening daarover door zijn bewerking van de Arthurlegende geweven heeft. Dat is best interessant te noemen, ware het niet dat op deze manier de hoofd- en de bijzaken nogal door elkaar gaan lopen.
Lezers van literatuur met al de nodige ondergrond aan kennis van geschiedenis zullen genieten van deze koning. De fantasy liefhebbers komen er echter een beetje bekaaid vanaf.