Smakelijke hap voor doorgewinterde lezers

Mohamed Mbougar Sarr (1990), geboren in Dakar wordt als een van de belangrijkste Afrikaanse auteurs van zijn generatie gezien. Hij is woonachtig in Parijs en studeerde daar literatuur en filosofie. Voor zijn vierde roman De diepst verborgen herinnering van de mens, de eerste die in het Nederlands werd vertaald door Jelle Noorman, ontving hij de prestigieuze Prix Congourt. Daarnaast werd de roman gelauwerd met de Prix Transfuge en de Prix Hennesy du livre. De verkoopaantallen zijn indrukwekkend: meer dan 500.000 stuks in Frankrijk; meer dan 30.000 in Nederland.

De kern van De diepst verborgen herinnering van de mens is feitelijk een verloren gewaande cultklassieker en de spoorloos verdwenen schrijver ervan, T.C. Elimane. Aan de hand van deze elementen neemt Sarr de lezer bijna vijfhonderd pagina’s aan de hand. Tijdens de zoektocht over verschillende continenten worden de argumenten van Elimane, vooral door de kracht van de overige personages, langzaam maar zeker duidelijk en tegelijk probeert Sarr de eeuwigdurende (koloniale) strijd tussen het Afrikaanse continent in beeld te brengen. Dat laatste lukt hem zeker.

Om maar meteen met de spreekwoordelijke deur in huis te vallen: De diepst verborgen herinnering is geen roman, geschikt als tussendoortje aan het strand of tijdens een rit met de tram. Sarr vraagt, hij eist bijna, de volle aandacht van de lezer. Ieder hoofdstuk is het bijvoorbeeld de vraag wie er aan het woord is. Om dit goed te kunnen doorgronden is enige leeservaring een must. Maar wie de moeite neemt dit verhaal te doorgronden, wordt uiteindelijk rijkelijk beloond met een schat aan prachtige zinnen, citaten en nieuwe inzichten.

Een blik op de schrijfstijl van Sarr geeft onmiddellijk zijn literaire en filosofische achtergrond prijs. Kijk maar de eerste zin van het verhaal:

++Van een schrijver en zijn werk kun je in elk geval dit weten: samen begeven ze zich door het volmaaktste labyrint dat je je kunt voorstellen, een lang cirkelvormig traject, waarop hun bestemming samenvalt met hun vertrekpunt: de eenzaamheid.++

Geen eenvoudig taalgebruik dus en op ieder pagina stof tot nadenken. Het is soms echt noodzakelijk zinnen of alinea’s te herlezen. Voor wie dat niet wil, is dit boek dan ook geen aanrader. Alle anderen krijgen een driesterrenmaaltijd geserveerd met een prettige, langdurige nasmaak.

Het grootste compliment voor De diepst verborgen herinnering van de mens is de gelaagdheid van het verhaal. Primair laat het verhaal zich lezen zoals hierboven beschreven. Sarr biedt echt nog veel meer: tussen de regels door wordt ook de vraag gesteld wat literatuur behelst. Hoewel de vraag niet expliciet beantwoord wordt, is het antwoord daar na het dichtslaan van het boek.

Sarr verdient het gelezen te worden. Het is te hopen dat zijn (toekomstige) werk ook wordt vertaald. Zijn Franse debuutroman is inmiddels in het Nederlands verschenen met als titel Een echte man.