Mata Hari (oog van de dag)

Margaretha Geertruida Zelle, geboren 7 augustus 1876 te Leeuwarden.
Ze zou beter bekend worden als Mata Hari, de exotische danseres die tot de verbeelding spreekt tot aan vandaag de dag.

Ik wist dat ze Nederlandse was, een danseres met mooie gewaden, gewaagd en sensueel (zeker voor die tijd!) en dat ze een spionne was en ter dood is gebracht ten tijden van de Eerste Wereldoorlog (1917).
Maar verder?
Het boek boeide me gelijk, ik wilde wel eens meer weten van deze dame!
Ook de foto´s in het boek brengen haar personage dichter bij.
Evenals de foto´s van haar ex man (Rudolph MacLeod) en haar kinderen (Norman en Louise bijnaam Non).
Ze reageert op 19 jarige leeftijd op een contactadvertentie in de krant en komt zodoende in contact met MacLeod. Een man die twintig jaar ouder was en al getekend door de Atjeh oorlog. Ze trouwden in 1895 te Amsterdam. Dit huwelijk gaf haar aanzien en twee jaar later vertrok het gezin (hun zoon was al geboren) naar Nederlands Indië. Pat Shipman weidt een groot deel van haar boek aan het verblijf in Nederlands Indië. Je krijgt ook gelijk informatie mee over de gebruiken van die tijd, de oorlog, en de seksuele moraal. MacLeod had syfilis en heeft dat overgedragen op Greta (zoals ze toen genoemd werd) en zo ook op de kinderen. Een groot verdriet vind plaats als hun zoon Norman overlijd op twee jarige leeftijd. Waarschijnlijk aan de gevolgen van een kwikbehandeling voor aangeboren syfilis.
Hun huwelijk kenden vooral diepe dalen. Hij wordt neergezet als een jaloerse man die het niet kon hebben dat Greta van flirten hield.
Ook toen al straalde Greta charisma uit, was ze sociaal aangelegd en aantrekkelijk. Het lijkt erop dat ze haar latere dansen hier heeft opgepikt van de lokale bevolking. Het huwelijk was zo slecht dat ze terug gingen naar Nederland en gingen scheiden. Hij ging er vandoor met hun dochter en berooid van gezin, geld en toekomst besloot ze naar Parijs te gaan.
Dan volgen in het boek haar hoogtepunten als danseres onder haar artiesten naam Mata Hari (oog van de dag). De foto´s zijn leuk om te zien. haar outfits sensueel: veel sieraden, een hoofdtooi, de kleurrijke gewaden die wat mysterieus aan haar personage en dans gaven. Haar durf om bijna of geheel naakt op podiums te dansen bracht mannen het hoofd op hol. Ze was ook een courtisane van vele officieren. Ze had een sterke voorkeur voor mannen in uniform. Op die manier (dansen en mannen) verdiende ze ook veel geld wat ze even hard weer uitgaf. Ze hield van luxe en was ijdel en wist haar sterke punten te benadrukken.
Ze was een ster, eindelijk, dit is wat ze wilde...

Als de Eerste Wereldoorlog aanbreekt veranderd er van alles. Frankrijk kijkt met argusogen naar buitenlanders en de spionage koorts slaat toe.
Dan volgt in het boek een paar hoofdstukken over hoe het zover kon komen dat Mata Hari voor spion kon worden aangezien. Het komt erop neer dat ze naar alle waarschijnlijkheid geen spion was. Het bewijs is flinterdun, maar een aantal mannen van justitie zijn op een veroordeling uit. Hoogstwaarschijnlijk speelden eigenbelang, vooroordelen en minachting mee. Ze was ten slotte een "internationale" vrouw met een laag moraal, een hoer.

Ze verblijft de laatste maanden van haar leven in gevangenis Saint Lazare, waar de omstandigheden smerig zijn: ratten, luizen, slechte voeding, slechte hygiëne. Ze raakt ondervoed en klaagt in vele brieven over de barre omstandigheden en hoe die hun tol eisen. Ze smeekt om vrijstelling, uit haar onschuld keer op keer maar er wordt geen gehoor aan gegeven, dan vraagt ze maar om haar toiletartikelen die haar ook niet gegund worden.Ze "breken" haar fysiek als geestelijk...
Ik had met haar te doen...

Op 15 oktober 1917 wordt ze, in de vroege ochtend, gefusilleerd.
Dit is aangrijpend. Ze schijnt waardig haar einde tegemoet getreden te zijn.
Haar lichaam werd niet opgeëist en haar hoofd werd over gebracht naar het museum voor anatomie in Parijs.

Ik vond het opvallend dat Nederland een summiere rol heeft gespeeld om haar burger terug op Nederlandse bodem te krijgen. Ze werd schromelijk in de steek gelaten door de Franse en Nederlandse overheid als ook mensen (minnaars)om haar heen.

Hoe schrijnend is het ook dat niets van haar erfenis naar Non is gegaan omdat de Franse overheid haar kostbare spullen geconfisqueerd had. Non stierf twee jaar na de dood van haar moeder, op haar 21e. Waarschijnlijk ook als gevolg van de aangeboren syfilis. Dit gebeurde vlak voordat ze naar Nederlands Indië zou gaan om lerares te worden.

Mata Hari' s dood is tragisch: ze was in de verkeerde tijd op de verkeerde plaats. Het land dat haar zo lief was, waar ze haar hoogtij dagen als Mata Hari had beleefd had haar nu haar leven ontnomen...