Komt al het lijden van gehechtheden?

Geluk hoef je niet te zoeken, het zit namelijk al in je, en liefde komt voort uit bewustzijn. Twee mooie boodschappen in dit kleine, handzame boekje.
“Je zult een geest en hart hebben die alert en waakzaam zijn, die een helderheid van zien hebben, een gevoeligheid die in elke situatie op elk moment een juiste, passende reactie in je naar boven zal halen.” (blz. 120 & 121)

De Mello zegt dat je dit elke keer in het hier en nu moment moet doen, zonder je te laten leiden door eerdere herinneringen aan die persoon, je eigen verlangens, verbeelding, projecties, vooroordelen en je selectieve manier van kijken. Anders hou je alleen maar van het idee over die persoon. Dit vereist een enorme discipline. Hij geeft de boodschap mee dat je meedogenloos het licht van bewustzijn moet laten schijnen op je eigen motieven, je emoties, je behoeften, je oneerlijkheid en zelfzuchtigheid.

Liefde vind je niet in aardse gevoelens, zelfzucht en zelfverheerlijking. Deze zijn bedacht door je samenleving en cultuur, om je productief en beheersbaar te maken. De Mello doordringt het boekje ervan dat je vrij moet komen van de onjuiste overtuigingen in je hoofd en je gehechtheden aan spullen, maar zeker ook aan mensen. Met deze laatste boodschap had ik moeite, de constante nadruk opdat gehechtheid aan personen een verzinsel is, geprogrammeerd in je gedachten door je opvoeding, cultuur en gemeenschap. Dat je gehersenspoeld bent om te geloven dat je een ander nodig hebt. De manier waarop hij mij als lezer hierbij aansprak ervaarde ik als onprettig door zijn woordgebruik. Hij noemt gehechtheid een verachtelijke emotionele afhankelijkheid.
“Overdenk met afgrijzen de eindeloze lijst van gehechtheden waar je gevangene van bent geworden.” (blz. 29)

Ik kan het mij met materiële dingen voorstellen; ook kunnen mensen te afhankelijk zijn van anderen voor hun gevoelens van (on)welzijn.
Je mag van De Mello van mensen genieten op een niet-gehechte basis. Stel je voor: als je je nooit hecht aan iemand ervaar je ook geen verlies en dus ook geen rouw. Maar hoe reëel is dat?

Gehechtheid is volgens hem dus aangeleerd, niet aangeboren. Echter, de hechtingstheorie van Bowlby, zegt dat een vroege, emotionele band tussen een kind en zijn ouder(s)/verzorger(s) een aangeboren behoefte is, die cruciaal is voor overleving en de sociale/emotionele ontwikkeling.
Mensen zijn sociale wezens, de term `huidhonger´ werd niet voor niets zo bekend tijdens de corona pandemie. Bij prettige aanrakingen komt het knuffelhormoon oxytocine vrij, dat een gevoel van verbondenheid oproept. Mensen hebben andere mensen nodig. Mensen zijn bio-psycho-sociale-spirituele wezens. De Mello noemt dit nergens en gaat, mijn inziens, veel te kort door de bocht hiermee.

Op bladzijde 35 schrijft hij het volgende over gehechtheden, wat mij tegen de borst stuitte:
“Denk aan iemand die eten naar binnen schrokt in een concentratiekamp: met zijn ene hand brengt hij het eten naar zijn mond en met de andere beschermt hij het van zijn buren die het van hem af zullen pakken. Daar heb je het perfecte beeld van de gehechte persoon.”

Ik zou zeggen: hier heb je het perfecte beeld van iemand die echt honger lijdt en probeert te overleven! Op bladzijde 27 staat te lezen:
“We weten dat mensen zelfs gelukkig kunnen zijn terwijl ze onderdrukt worden in een concentratiekamp. Het is de onderdrukking van je besturingssysteem waarvan je bevrijd moet worden.”

Met alles wat ik gelezen, gekeken en herdacht heb over de Tweede Wereldoorlog, heb ik nog nooit gezien of gehoord dat iemand gelukkig was in een concentratie-vernietigingskamp.
De wereldberoemde Viktor Frankl (logotherapie) verhaalt in zijn boek (De zin van het bestaan) dat hij om te overleven in een nazi-kamp hele gesprekken in zijn hoofd voerde met zijn vrouw. In het echt was zij al vergast. Maar de innerlijk gesprekken met haar hielden hem op de been. Zijn verbeeldingsvermogen gaf hem mentale veerkracht, moed en een innerlijke vrijheid om zich te verhouden tot het lijden in zulke helse omstandigheden en te kunnen overleven. Dat is iets anders dan gelukkig zijn in zo´n situatie.

Elk hoofdstukje begint met een Bijbelvers, De Mello mengt dit met Boeddhistische wijsheden: `Al het lijden komt van gehechtheden. ´ Alles lijkt gericht op het bereiken van een staat van Nirvana; hij noemt dit, als Jezuïet, het Koninkrijk Gods. Dit klinkt mooi, een streven van de mens naar een hogere staat van zijn, maar is ook abstract. Wat is het Koninkrijk Gods? Wat houdt het in voor mensen in het dagelijks leven?