Vrijheid blijheid

Niet goed wetend wat te verwachten gestart met "Het dwaallicht". Wat een fijne kennismaking met Elsschot is dit gebleken zeg!

Aan de oppervlakte ligt een prima leesbaar geheel en de sfeer die Elsschot oproept is heerlijk. Ik voelde mezelf ook echt dwalen door het oude Antwerpen waar dit verhaal zich afspeelt. Een soort nostalgisch gevoel.
Aan de andere kant vallen de vele diepere lagen op met religie als hoofdmoot en de worsteling van hoofdpersonage Laarmans daarmee maar tussen de regels door lijkt Elsschot vooral op te roepen tot gelijkheid ongeacht iemands afkomst, geloof en uiterlijk. Uiteindelijk zijn we onder onze kleren allemaal eender. Maar ook is daar de voortdurende innerlijke strijd die Laarmans (=Elsschot??) voert wat betreft zijn motieven voor de nachtelijke wandeltocht. Dit in tegenstelling tot de Afghanen die hij in dit boek helpt met de zoektocht naar een meisje, niet geheel toevallig Maria genaamd, in Antwerpen die de Afghanen eerder die ochtend hebben ontmoet aan boord van hun schip. Zij hebben een rotsvast vertrouwen in hun geloof en Allah en zien het meisje als een ideaalbeeld terwijl Laarmans puur op zoek is naar een fijn avontuurtje maar aan de andere kant ook trouw wil blijven aan zijn gezin wat uiteindelijk lukt als Laarmans tegen zichzelf mompelt "En loop door, dan wordt u wellicht de geilheid niet aangerekend die bij deze nachtelijke klopjacht uw stut is geweest."
Deze innerlijke strijd wordt hier en daar prachtig omschreven: "Ik kon nu wel afscheid nemen, want mijn christelijke plicht is volbracht en voor de apotheose hebben zij feitelijk van mij geen bijstand nodig. Maar waarom niet blijven? Waar plaats is voor drie is ook plaats voor vier, doch ik stoot die zondige gedachte met geweld van mij af. Mijn kameraden zien er nochtans joviaal en hartelijk uit en ik heb de indruk dat zij bereid zijn Maria als koek met mij te delen. Neen, neen..."
Hij haalt de christelijke plicht aan voor het helpen bij de zoektocht van de Afghaanse zeelui maar eigenlijk is hij gewoon heel nieuwsgierig wat voor knappe griet Maria wel eens kon zijn. Het eigen gezin met zes kinderen vs het 'avontuurtje' wat hem zo roept.

Naast de mooie, beknopte en vooral beeldende taal blijkt Elsschot ook een humorist. De volgende passage handelt om een prostituee die de 3 zeelui en Laarmans ontmoeten in een kroeg waar Laarmans ze naar toe heeft geleid. Zij heet toevallig ook Maria en omdat ze de werkelijke Maria niet kunnen vinden biedt zij zodoende haar diensten aan aan de drie Afghanen en ze wil Laarmans bedanken voor drie klanten door hem een pond aan te bieden: "Ik een pond? Wat stelt die meid zich van mij voor? Maar ik kon het aannemen om het achteraf te restitueren want voor die jongens zou het toch een aardige reductie betekenen."

Ook al stamt dit werk uit 1946 het blijft zeer actueel. Elsschot was eigenlijk een voorloper van het aanmoedigen van een multiculturele samenleving. In zijn tijd werd er nog zeer denigrerend over (gekleurde) buitenlanders gesproken (zwartjes, rijstkakkers, zwarte piet etc) en baarden zij opzien en die kortzichtigheid leek Laarmans niet te begrijpen. Laarmans positioneert zich in dit boek als een voorstander van vrijheid blijheid. Mensen moeten open staan voor elkaar ook al verschillen zij in afkomst, ras, geloof. Dit alles naast de genoemde individuele zoektocht naar inkeer (trouw aan zijn gezin).

Ik heb genoten en kan dit werk dan ook sterk aanbevelen!