een spannend historisch boek met thrillerelementen en een science fiction-toets

Lange tijd kende ik Ben Elton enkel als schrijver van humoristische boeken. Hoewel ik verschillende van zijn boeken erg graag gelezen heb, begon de humor en stijl me na verloop van tijd te vervelen. Tot ik Two Brothers las, een boek over broers die tijdens WOII tegenover elkaar komen te staan. Dat boek blies me helemaal van mijn sokken. Toen ik Time and Time Again ontdekte, werd meteen bij het lezen van de korte inhoud al duidelijk dat Ben Elton opnieuw een andere weg inslaat. De verhaallijn maakte me nieuwsgierig genoeg om het boek meteen te kopen en aan het lezen te slaan.
In Time and Time Again probeert Hugh Stanton in 1914 uit alle macht de eerste wereldoorlog tegen te houden. Daarnaast moet hij strijden tegen zijn eigen demonen: zijn vrouw en twee kinderen zijn overleden in een ongeluk waarvan de daders nooit zijn opgepakt. De verwerking van het verlies is dubbel zwaar omdat zijn vrouw en kinderen in 1914 nog niet geboren zijn. Sterker nog: iedereen die hij kent, haat, liefheeft en alles wat hij ooit heeft meegemaakt bestaat in 1914 nog helemaal niet. Hij is volkomen alleen in een voor hem onbekende wereld, waarvan de toekomst op zijn schouders drukt. Zijn aanwezigheid in 2014 is het resultaat van een ogenschijnlijk simpele vraag:
“No race that could produce Shakespeare and Mozart is irredeemable. We’ve just lost our way, that’s all. But what if you could give us a chance to do better? Just one chance. One single move in the great game of history. What’s your best shot? What would you consider to be the greatest mistake in world history and, more to the point, what single thing would you do to prevent it?”
Deze vraag wordt Hugh Stanton in 2024 voorgelegd en na het overlopen van de catastrofen die geleid hebben tot klimaatverandering, oorlogen, haat… wordt beslist dat zonder de eerste wereldoorlog het heden (in het boek dus de toekomst) er volledig anders, en beter zou uitzien. Hugh Stanton onderzoekt welke momenten bepalend zijn geweest in de aanloop van de Grote Oorlog en wat die had kunnen tegenhouden. Hij wordt via een wiskundig proces het verleden ingestuurd en probeert daar in te grijpen in de gang van zaken. Waar hij niet aan heeft gedacht is dat elke stap die hij zet de geschiedenis kan veranderen en dat niet elke verandering een verbetering is.
De sterkte van Ben Elton is absoluut het schrijven van dialogen. Hoewel de beschrijvende delen ook knap zijn, zijn het de dialogen die het verhaal echt vorm geven en vooruit stuwen. Elk personage heeft een eigen toon en taal en dat wordt tijdens het hele verhaal perfect aangehouden. Met veel humor toont Ben Elton hoe de tijd en omgeving mensen en hun wereldbeeld vorm geeft: zowel Hugh Stantons visie over vrouwenstemrecht als zijn taalgebruik verraden dat hij in 1914 niet op zijn plaats is. Ondanks zijn voorbereidende studie en zijn vastberadenheid lukt het hem dan ook niet om zich totaal onzichtbaar voort te bewegen. De tijd dringt en terwijl hij opgejaagd wordt moet hij zich in verschillende bochten wringen om zijn missie te doen slagen. Dit leidt tot een aantal spannende actiemomenten die van het boek een echte pageturner maken. Naar het einde toe zijn de plotwendingen soms wat te ver gezocht, maar de spanning blijft wel behouden tot de laatste pagina.
Ben Eltons passie voor geschiedenis spat van de pagina’s en tilt het boek boven het gros van spannende boeken uit. Door kleine details wordt 1914 helemaal tot leven gewekt. Soms dreigt hij echter moraliserend te worden en verheerlijkt hij het leven in het verleden op een te eenvoudige manier: “He could see that he had been given an opportunity more exciting and extraordinary than any man had ever been given in all the human story. A chance to live in a different and better age, before the world got small and boring, before man’s horizon had been reduced to the parameters of a smart phone screen.”
In het begin is het wel wennen dat de plot wisselt tussen de nabije toekomst (2024) en het verleden (1914). Eens ik in het verhaal werd meegezogen, werd het tijdreizen geloofwaardig en zorgden de tijdswissels voor interessant leesvoer. Desondanks is het me niet duidelijk waarom gekozen werd voor de nabije toekomst i.p.v. het heden. Het verschil met 2016 is onvoldoende groot om de beschreven klimaatwijzigingen en veranderingen in menselijke verhoudingen realistisch te geloven. De situering van het deel in 2024 biedt volgens mij te weinig meerwaarde en zorgt onnodig voor verwarring. Dit wordt echter goed gemaakt door de aandacht waarmee 1914 vorm wordt gegeven.
Time and Time Again laat zich nog het beste omschrijven als een bijzonder spannend historisch boek met thrillerelementen en een science fiction-toets. Hoewel dit boek niet kan tippen aan Two Brothers, heb ik ervan genoten en vond ik het de moeite waard om te lezen.