Prachtig en keihard

Octavia Butler was een Amerikaanse auteur van vele baanbrekende romans. Haar grote doorbraak kwam in 1979 met Verbonden. Ze was een pionier: met haar boeken veranderde ze in de vroege jaren zeventig de sciencefictionwereld die op dat moment gedomineerd werd door witte mannelijke auteurs. Butlers dystopische romans onderzoeken thema’s als zwart onrecht, vrouwenrechten, de opwarming van de aarde en politieke ongelijkheid. Ze kreeg verschillende prijzen voor haar werk.

Het is 1976. Dana belandt plotseling op onverklaarbare wijze op een plantage in Maryland, in het jaar 1815. Omdat ze zwart is, wordt Dana er als een tot slaaf gemaakte vrouw beschouwd.
In Maryland ontmoet ze Rufus: hij dreigt te verdrinken. Ze redt zijn leven en dat zal keer op keer gebeuren. Geen van beiden begrijpt Rufus’ macht om haar op te roepen als hij in gevaar is, of de betekenis van de band tussen hen. Hoe vaker Dana hem redt, hoe meer ze zich ervan bewust is dat haar eigen leven misschien voorbij zal zijn, voordat het zelfs nog maar is begonnen.

Dana wordt steeds onverwacht heen en weer geslingerd tussen 1976 en 1815. Ze komt elke terecht bij Rufus, de zoon van de plantagehouder wiens leven ze dan steeds moet redden. De strijd tegen slavernij en onderdrukking van vrouwen raakt helemaal verweven in Dana’s leven en overtuiging, waarbij ze dwars door de tijd en locatie heen te maken krijgt met haar verre voorouders. Tegelijkertijd raakt ze enorm in de knoop met het heden, en ze veroorzaakt dan ook verwarring bij haar man Kevin, die meestal in het heden achterblijft.

Verbonden is prachtig geschreven; het afgrijselijke leven van slaven, hun erbarmelijke omstandigheden en de gruwelijke uitbuiting van mensen met een donkere huidskleur verkillen de lezer tot op het bot. Het boek leest als een spannend verhaal.

Dana is een slimme vrouw, intelligent, wilskrachtig, maar ze kan de geschiedenis niet veranderen. Wel kan ze ervaren hoe het leven als slaaf daadwerkelijk was, en nog wel bij haar eigen familie. De Amerikaanse titel Kindred betekent ‘Verwanten’, deze past veel beter dan het Nederlandse Verbonden.

Het vermogen van Rufus, de ongrijpbare, wrede eigenaar van de plantage, om Dana te kunnen oproepen naar het verleden, blijft onverklaarbaar. Zij is machteloos, en kan niets kan doen om daar tegenin te gaan.

Butler gebruikt in Verbonden en zeer originele insteek door heden en verleden zo in elkaar de vermengen. De vertaalster, Ine Willems, verdient overigens een pluim voor haar werk. Ze stond voor een zware taak om het Amerikaans uit 1979 om te zetten in moderne Nederlands, zonder de 21-eeuwse regels die daarna pas vakkracht werden en zo het boek de sfeer te laten behouden van de tijd waarin het geschreven is.