Wat wist ik nog weinig, tot ik dit las

Door alle stompzinnigheid, vooral rondom de president, vergeet je snel dat er ook veel goeds uit de Verenigde Staten komt. Onderzoeksjournalistiek bijvoorbeeld is een veld waar het land voorop loopt, ook een aantal kranten (zeker niet alle) zijn de moeite waard. Combineer die twee en je hebt een kwaliteitsgarantie. Ian Urbina is een journalist voor de New York Times. Zijn specialiteit is de zee. Als een van de weinigen weet hij veel van dat deel van de aarde (70% van de oppervlakte) waar wetten niet gelden, waar grenzen vaag zijn, waar van alles gebeurt wat op land niet zou mogen en kunnen. En dus gaat hij geregeld op onderzoek uit en schrijft daarover. Dat is iets anders dan de doorsnee journalist die een middagje ergens observeert en daar een bladzijde in de krant mee weet te vullen. Hij gaat maanden van huis, meereizend met cruiseboten, visserssloepen, drugssmokkelaars en patrouilleboten. Hij spreekt alle partijen, via tolken, in vage kroegen, in donkere havens en aan boord. Hij is soms dagen stil, voordat hij het vertrouwen heeft van een crew, hij moet onderzoeken via slecht bijgehouden archieven, via contactpersonen her en der op de wereld en bevriende journalisten.

En daar komt dan uiteindelijk een verzameling verhalen uit die zo gebundeld kunnen worden, met die zee als gemeenschappelijke factor. Daar waar zowel kruimeldieven als commerciële multinationals de wet breken. Waar personeel wordt uitgebuit, geslagen, gemarteld, vermoord, zonder dat iemand dat ooit ziet. Waar illegaal vis wordt gevangen, waar geloosd wordt zonder einde, waar gevochten wordt zonder dat dat elders gemerkt wordt en waar slavernij niet vreemd is. De mens is het slachtoffer, het milieu nog meer. Maar we weten het niet, want het komt niet in het nieuws, het gebeurt ver van hier, het gaat ons niet aan. Denken we.

Ondertussen verdwijnen er vissoorten en koraalriffen, heerst er een middeleeuws arbeidsregime, vinden er veldslagen plaats en wordt de rand van de legaliteit niet alleen gezocht, maar ook regelmatig overschreden. Wetgeving blijkt soms niet voldoende om misstanden tegen te gaan. Wie is er verantwoordelijk voor de oceaan, kilometers buiten de territoriale wateren? Wie mag en kan een crimineel aanpakken die weet dat hij bijna onaantastbaar is?

Vijftien reportages schreef Urbina, allemaal boeiend van begin tot eind. Ze maken je moedeloos, laten je schrikken, vertellen je dingen waar je geen idee van had en laten je zien dat de mens lang niet altijd zo goed is als je zou hopen. Al zijn er tussen de visserijoorlogen en milieucriminelen ook kleine sprankjes van hoop. De dames van de abortusboot, die goed werk doen voor de kust van landen waar ze een stukje conservatiever zijn. De inventieve oplossingen die gevonden worden voor verlaten booreilanden. De mensen die willen praten, met gevaar voor eigen leven, met Urbina omdat ze hopen op een oplossing.

Tot dit boek had ik nog nooit gehoord van mensen die boten kapen in opdracht van verzekeringsmaatschappijen. Van een duikparadijs op een booreiland. Van boten die van de ene op de andere dag een andere naam en vlag voeren en daardoor bijna niet meer te volgen zijn. Ik wist wel dat er meerdere organisaties zijn die deze misstanden aan willen pakken, maar niet dat ze soms maanden vissers achtervolgen om ze dwars te zitten. Ik wist dat er slechte arbeidsomstandigheden bestaan op vissersboten, niet dat werknemers als slaven worden verhandeld, vast worden gebonden op dek of maanden op zee worden gehouden, zodat ze niet kunnen ontsnappen.

De zee is en blijft een boeiend onderwerp. Soms denken we wel eens dat we als mensheid alles al weten en kennen, maar het grootste deel van onze aardbol is bedekt met water. En wat daar allemaal gebeurt, is voor de meesten van ons totaal onbekend. Goed dat er journalisten zijn als Urbina om ons daar over te vertellen. En hij vertelt niet alleen over, hij doet er grondig onderzoek naar.