Ineens weer actueel

Half maart veranderde de wereld behoorlijk. Het Covid19 virus bepaalde wat we wel en niet konden doen. Het bepaalde ook mijn leesgedrag. Ik lees altijd, graag en veel, maar nu ik andere dingen die ik normaal ook doe niet meer kon doen, las ik nog meer.

De pest van Camus stond ineens op 1 in diverse leeslijstjes. Durf het niet met zekerheid te zeggen, maar volgens mij heb ik dat boek in de jaren tachtig nog gelezen. Maar de nummer 2 op dat lijstje herkende ik ook. Dat boek had ik ooit in de opruiming van de lokale bieb aangeschaft voor weinig, maar nog niet gelezen. Zoals dat gaat, intentie is er, maar elke keer kies je voor een andere titel. Deze keer dus niet. Er zal een reden zijn dat het ineens veel gelezen is, er zal zeker een reden zijn dat Saramago ooit de Nobelprijs won.

Al snel in het boek begreep ik de actuele link. Midden op een kruising zit een man achter het stuur van een auto, maar optrekken durft hij niet, hij is spontaan blind. Het blijkt besmettelijk. De dokter die hij bezoekt, de mensen die hem naar huis hielpen, de wachtenden in de wachtkamer van de oogarts, iedereen raakt ook blind. De regering moet ingrijpen, een oud leegstaand gekkenhuis wordt de quarantaine plek, alle bekende blinden werden opgehaald en opgesloten. En elke dag werd het drukker, er kwamen steeds meer blinden.

Dan volgt een experiment waarbij vergeleken John de Mol’s Big Brother klein bier is. Binnen de muren van het gekkenhuis moeten ze zich redden. Eten wordt gebracht (soms), medische zorg is er niet, niemand ziet iets, de blinden moeten zich maar redden.

De enige uitzondering is de vrouw van de oogarts, zij deed alsof ze blind was toen het leger haar man kwam halen, maar ze is het niet. In het gekkenhuis probeert zij haar leven en dat van haar man een beetje draaglijk te maken, maar al snel blijkt dat zij in haar eentje weinig invloed heeft. Net als in Lord of the Flies loopt het binnen de muren uit de hand. De kwaadwillenden terroriseren de rest. Het leger bewaakt het gebouw, maar durft niet binnen te komen, grijpt niet in.

Na een tijdje is er de Apocalyps, waarop een groepje met honger probeert de straat te bereiken. Er blijkt geen leger meer te zijn, iedereen lijkt blind te zijn. Hoe overleef je in een stad waarin iedereen blind is? Hoe ga je met elkaar om? Wie heeft de macht? Welke regels gelden nog?

Saramago schreef een prachtige vertelling waarvan je je kan voorstellen dat het zou kunnen gebeuren. En daarmee een schitterend boek. De schrijfstijl van Samarago is even wennen, heel lange zinnen met veel bijzinnen, hoofdletters op plekken waar je het niet perse verwacht, maar zonder twijfel is het een herkenbare eigen stijl, passend bij het meeslepende verhaal dat hij vertelt. En uiteindelijk stelt hij natuurlijk de vraag waar de literatuur al zo lang worstelt. Is de mens goed of slecht? Wint goed het van slecht? En vooral de vraag ‘wat zou ik doen?’ is extreem relevant.

Citaat: “Omdat hier geen getuigen van waren en het, indien ze er wel waren, niet bekend is of zij gehoord werden voor deze aantekeningen, is de vraag gewettigd hoe men weet dat deze gebeurtenis zich zo en niet anders heeft voltrokken, het antwoord daarop is dat alle verslagen hetzelfde zijn als dat van de schepping van de wereld, niemand is er bij geweest, niemand heeft het gezien maar iedereen weet wat er gebeurd is.” (blz. 245)