Nooit aan beginnen

Het boek “Zuurstofschuld” is duidelijk bestemd voor de “inner circle” van bergbeklimmers en hun bewonderaars. Het verhaal is doorspekt met bergnamen, geografische details, biografische verhalen van beroemde en/of vergeten bergbeklimmers, de techniek van het klimmen en een uitputtende beschrijving van alle benodigde hulpmiddelen. Je zou het een leerboek kunnen noemen voor beginnende alpinisten.

Lenny, tweedejaarsstudent, met hanenkam, wonend in een kraakpand is verslingerd aan het klimmen. Zijn kennis heeft hij opgedaan uit een verzameling boeken over het bergbeklimmen. Elke dag oefent hij met bijeengeraapte hulpstukken op de pijlers van een brug. Walter een eerstejaarsstudent, ook een eenzaat, ziet hem klimmen. Lenny nodigt hem met onweerstaanbare aandrang uit om het te proberen. Walter ervaart hoe hij met de juiste techniek tot een prestatie in staat is, die hij absoluut niet heeft verwacht. Tussen de dominante, impulsieve Lenny en de terughoudende, behoedzame Walter ontstaat een diepe vriendschap, die zich niet uit in gesprekken, maar gebaseerd is op hun gemeenschappelijke obsessie voor het bergbeklimmen.

De “hype”, overgewaaid uit de Amerikaanse schrijfopleidingen om actualiteit af te wisselen met gebeurtenissen uit het verleden, en de ingelaste biografische fragmenten van andere bergbeklimmers maken het verhaal rommelig. De hoofdstukken worden aangeduid met de hoogtes waarop het zich afspeelt, weer eens wat anders.

Het boek heeft meerdere lagen: de techniek van het klimmen: fysiek en psychisch, de kritiek op de commercialisering en popularisering van het klimmen, de rode draad in het verhaal is de bijzondere vriendschap tussen Lenny en Walter, en vooral de kritische, soms cynische reflectie van Walter op zijn eigen met het bergbeklimmen verknoopte leven. Over het bereiken van een top: “hierboven zijn heeft geen betekenis en dat is aller moeilijkste om te begrijpen”. Verder:” wat wij doorstaan is een omgekeerde vorm van dementie”, “dat lijden is onderdeel van de beklimming, terwijl dat toch is waarvoor we hier komen, om te lijden!”. Of: “in wezen bestaan alle bergen uit dezelfde elementen: steen en bevroren water, een basis en een top”. En de essentie van Walters zienwijze: “wij zijn de veroveraars van het nutteloze”.

Als Walter op gevorderde leeftijd, met gezondheidsproblemen nog een keer in de Himalaya een top wil bereiken, als het maar enigszins kan alleen, maar uiteindelijk in gezelschap van de jongere Amerikaan Monk, om klaar te komen met de afwezigheid van Lenny en afscheid van het leven te nemen toont de auteur zijn meesterschap. De strijd in de meest barre, onvoorspelbare weersomstandigheden, het optrekken van de grens van het menselijke vermogen is meesterlijk beschreven.

Aan het einde van het boek blijft het moeilijk om de betekenis van het bergbeklimmen te bevatten. Het is voortdurend balanceren op de grens van leven en dood, wat kan een mens nog aan? Je bent als verkennende klimmer in de uithoeken van de wereld ook een pionier van de popularisering en commercialisering van ongerepte natuurgebieden. Het is ook een fanatieke ambitie en zucht naar universele erkenning, naar bevestiging van een identiteit die in de persoon van Walter en vele voorgangers, vrijwel volledig is gestoeld op klimavonturen. De klemmende vraag welke schuld Walter heeft aan de afwezigheid van Lenny blijft vaag. Was dat het motief van zijn “laatste” klimtocht? Of wilde hij het ultieme bewijs dat je alleen met uitschakeling van je gevoelens de top kan bereiken? Als het dat laatste was heeft het opduiken van Monk hem behoorlijk dwars gezeten.
De auteur geeft ons alle ruimte hier eigen gedachten over te ontwikkelen.
Tenslotte, of de schrijver het bedoeld heeft of niet, maar voor mij is dit boek geen uitnodiging voor lezers om bergen te gaan beklimmen.