Ongemak

Ongemak. Dat is het gevoel dat bijblijft na het lezen van ‘De avond is ongemak’, het romandebuut van Marieke Lucas Rijneveld (1991). Eerder verscheen van haar hand al poëzie. Nu beschrijft ze, rauw en beklemmend, de ondergang van het gezin Mulder, een streng gereformeerde familie op een afgelegen plattelandsboerderij.

Jas Mulder is 10, ze heeft twee oudere broers, Mathies en Obbe, en een jonger zusje, Hanna. Jas is een probleemkind, dat blijkt al in de eerste zin: “Ik ben tien en doe mijn jas niet meer uit.”.
Vlak voor Kerstmis verdrinkt Mathies tijdens een schaatstocht op het meer. De impact op het gezin is immens. De getroebleerde Jas, die had gebeden dat God haar oudste broer maar tot Zich moest nemen, maar zeker niet haar lievelingskonijn Dieuwertje, voelt zich mateloos schuldig. En verdrietig want het gemis is groot.

Niet enkel Jas komt na de dood van Mathies in de problemen. Het totale gebrek aan communicatie in het gezin Mulder, de strenge greep van de kerk en het toeslaan van mond- en klauwzeer doet ook vader, moeder, Obbe en Hanna ontsporen.

Doorheen het hele boek blijft de beklemmende benauwdheid en het akelige gevoel van nog groter onheil bij de lezer hangen. Rijnevelds’ taal is zo helder, zo rijk aan metaforen, zo vol met passende bijbelverzen en psalmen, zo spits en gewoon, zo rijk.

Dit is een indrukwekkend debuut, dat blijk geeft van de rijpheid van de auteur. De prijzen die het boek al heeft gewonnen, zijn volkomen terecht.