Met de moed der wanhoop

‘De spiegel van ons verdriet’ speelt zich af in Frankrijk aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Terwijl het Franse leger uitgeschakeld wordt door de Duitse tanks zingt Raoul Landrade zachtjes: We zullen winnen, omdat we de sterksten zijn! Wat een gotspe, is dit moed of wanhoop of de moed der wanhoop? Na de val van Parijs komen er stromen vluchtelingen richting het zuiden op gang. In die situatie bevinden zich de verhaalfiguren in deze roman. De schrijver pakt het gestructureerd aan: drie verhaallijnen die op het oog weinig met elkaar te maken hebben en die afwisselend worden verteld komen aan het eind bij elkaar. Het duurt wel even voor je doorhebt hoe die verhaallijnen zich verknopen. De heldere opbouw, de 54 korte hoofdstukken maken het boek prettig om te lezen. De sfeer in het boek is niet deprimerend, maar meestal licht. Ieder verhaalfiguur is boeiend en met al zijn of haar zwakheden erg menselijk. Ik vond het opvallend om te zien hoe anders mensen zich gedragen in een crisissituatie. Bijvoorbeeld Raoul, een charlatan die als het erop aankomt ineens heel dapper is en zijn medesoldaat Gabriël door alle ellende heen sleept. Zo blijkt caféhouder Jules, die een rustig, gezapig leventje leidt een dappere doorzetter te zijn die uit vriendschap voor Louise zijn leven op het spel zet.
‘De spiegel van ons verdriet’ is het derde deel van de interbellumtrilogie van Pierre Lemaitre. Deel 1 ’Tot ziens daarboven’ speelt zich af aan het eind van de Eerste Wereldoorlog. Dit deel heeft de Prix Goncourt gewonnen en is verfilmd. Deel 2 ‘De kleuren van de brand’ speelt zich af rond 1930 en ‘Met de spiegel van ons verdriet’ is de trilogie af. Hoewel ieder deel apart gelezen kan worden, heeft het een meerwaarde de romans in de goede volgorde te lezen.
Het boek heeft diepgang. Veel van wat er in 1940 gebeurde, gebeurt op dit moment nog op vele plekken in de wereld. Oorlog, honger, vluchtelingen, lafheid en moed, het is van alle tijden. De rol van de overheid, het niet, slecht, onvolledig en gekleurd communiceren naar de bevolking, het is helaas nog heel herkenbaar. Blz 113: Het offensief bij de Maas bracht het Franse leger in een netelige situatie. Daarom stelde Désiré voor om van de ‘beheerste dramatisering’ over te gaan tot ‘strategische terughoudendheid’. Er zit maatschappijkritiek verstopt in het boek: de rol van de regering, het leger, gebrek aan ethisch gedrag, machtsmisbruik, wreedheid, censuur en heel veel bureaucratie.
Mijn conclusie: de kracht van Lemaitre ligt vooral in het vertellen van een spannend verhaal. Dat doet hij slim: veel korte hoofdstukken, het wisselen van verhaallijnen, veel vaart, cliffhangers en humor om de zwaarte van het thema draaglijk te maken. Het resultaat is een boeiende roman die mij vele uren leesplezier heeft bezorgd.