Een liefde of niet?

De titel wekt de indruk dat het boek over een grote gepassioneerde liefde gaat, die zo bijzonder is dat het een boek waardig is. Die indruk mag je snel opzij schuiven, het boek gaat over de dagelijkse realiteit van een liefde, in een tijd dat de man-vrouw verhouding minder gelijkwaardig is dan nu.
Mathilde is tweeëntwintig, woont nog bij haar vader en wordt ten huwelijk gevraagd door Jozef, een oude huisvriend, die het tijd vindt om te gaan trouwen. Voor Mathilde is de drempel om haar vader alleen te moeten laten zo hoog dat ze Jozef een tijd laat wachten op het antwoord. Deze twijfel beschrijft Van Deyssel zeer uitgebreid, 'Als haar oogen, terwijl haar vader met Jozef druk aan 't spreken was en over politiek of andere dingen van den dag redeneerde, Jozefs oogen en voorhoofd kusten, dan wilde zij zich-zelf dwingen ineens een besluit te nemen, den knoop door te hakken, haren vader alles te zeggen, en verder van de omstandigheden af laten hangen, hoe de toekomst wezen zou. '
Het lukt Jozef uiteindelijk om Mathilde te overtuigen en ze trouwen. Alles rondom seksualiteit was haar vreemd, van enige voorlichting was geen sprake. Jozef had met vrouwen uit een lagere klassen al de nodige ervaring opgedaan. Van Deyssel legt hier de schijnheiligheid van Jozef bloot. Mathilde blijkt dan ook niet zo naïef dat zij het verschil van haar onwennigheid en de ervaring van Jozef niet opmerkt.
Dit boek hoort tot de stroming van het naturalisme en dat is te merken. Het verhaal moest realistisch zijn en vooral geen gelukkig verloop kennen. Dat is gelukt, Mathilde komt eerst in een zware depressie na het overlijden van haar vader en vervolgens in een zware depressie na de geboorte van haar zoon. Die depressies trekken uiteraard een wissel op het huwelijk van Jozef en Mathilde.
Het boek is bekend geworden vanwege de masturbatiescène van Mathilde in het laatste hoofdstuk. Een grote schok in die tijd en in een volgende druk heeft van Deyssel de meeste schokkende scènes uit het boek gehaald.
Van Deyssel wou de lezer een goed geschreven boek geven en heeft de zinnen zo uitgebreid en mooi mogelijk gemaakt. Soms werkt dat heel goed, over bijvoorbeeld een ongebruikte piano: “waar zij zoolang met haar gewone meubelloosheid gestaan had’. Je ziet als lezer die piano voor je staan.
Regelmatig is het ook gewoon teveel van het goede, zeker in het laatste , lange hoofdstuk, waar al haar twijfels en waarnemingen op een bijna psychedelische manier beschreven worden: 'De duisternis had zich tot dof-zwarte kristallen in de hoeken samengedrukt, had de vormen der meubels aan den wand samen vermengd en ze tot een groep vaag begrensde, donkere brokken en klompen gemaakt, die als doode beesten met logge ruggen en stompe voorhoofden daar neergezegen schenen.'
Wat mist aan het boek is een goed verhaal, het gaat vooral over de depressies van Mathilde en er gebeurt verder weinig. Het blijft hangen in de twijfels van Mathilde. Het boek krijgt daarom 3 sterren.