Hoe volstrekt geïsoleerd zijn we en toch nooit alleen

Schrijfster Catherine Lacey (1985) wordt in de media met lovende woorden ontvangen. Haar debuutroman Niemand is ooit verloren (2016) wordt beschreven als een veelbelovende roman en het beste boek van het jaar. Hoofdpersonage Elyria besluit op een dag te verdwijnen door een enkele reis naar Nieuw-Zeeland te boeken. Ze doet een wanhopige poging om onzichtbaar te worden, maar is dat wel mogelijk? Kan je helemaal verdwijnen uit je eigen wereld? Met dit verhaal bewees Lacey dat ze een goede observator is. Een eigenschap die een succesvolle schrijver echt nodig heeft en die haar personages ook hebben. Lacey toont namelijk in haar werk altijd de verschillende lagen van de wereld, doordat haar personages op specifieke manieren de wereld observeren en beschrijven. Heeft ze dit talent voor observatie ook weer gebruikt in haar nieuwe roman De antwoorden (2018)?

'Hoe kwam het dat twee mensen elkaar op een bepaald moment zo onvoorstelbaar gelukkig konden maken om niet meer dan een paar jaar, maanden of weken later een nieuw dieptepunt van ellende of verveling te bereiken?'

De antwoorden gaat over Mary, een vrouw die steeds verder vervreemd raakt van de wereld en heel erg zoekende is naar de manier waarop ze haar leven kan invullen. Daarnaast lijdt ze aan een niet-gediagnosticeerde, maar slopende ziekte die haar hele leven bepaald. Om een dure therapie te betalen, reageert ze op een advertentie die haar hopelijk uit de stress haalt. Al snel raakt ze verwikkeld in een bizar experiment onder leiding van een beroemde acteur waar Mary zelf nog nooit van gehoord heeft. Deze man, Kurt Sky, is op zoek naar het perfectioneren van de romantische liefde en neemt Mary aan als zijn zogenaamde Emotionele Vriendin (naast bijvoorbeeld de Boze Vriendin en een vriendin die de moederrol op zich neemt). Haar taak is om te luisteren, de juiste vragen te stellen en de acteur op de beste momenten aan te raken. Na een aantal weken blijkt dat Mary zeer geschikt is voor haar rol, maar haar baan als Emotionele Vriendin heeft ook consequenties voor haar eigen leven. De kwetsbaarheid van Mary staat in de weg en zodra de lezer ook meer over haar verleden te weten komt, wordt de roman een ideaal middel om scherpe observaties te maken over het tijdperk waarin wij nu leven.

Catherine Lacey wordt vergeleken met Elena Ferrante en James Salter. In haar roman De antwoorden kan je haar schrijfstijl met die van Ferrante en Salter vergelijken. Neem bijvoorbeeld Ferrantes directe stijl, de bepaalde invalshoeken die ze kiest en de intieme toon tegenover de lezer. De stijl van Salter komt meer naar voren in de diepe verlangens die uit het verhaal spreken, de rol van vrouwen en de vaak intieme relaties. Toch heeft Lacey vooral haar eigen stempel op haar werk gezet. Salters korte zinnen zijn bijvoorbeeld niet te vinden in De antwoorden. Lacey’s kracht zit in de lange beschrijvingen die worden afgewisseld met korte gedachtes of observaties van de omgeving. Ferrantes werk mist naar mijn mening humor en Lacey heeft juist vele komische en scherpe passages in haar verhaal verwerkt. De vergelijking tussen deze schrijvers komt zeker niet uit de lucht vallen, maar je doet Lacey meer recht door haar werk onafhankelijk van deze schrijvers te lezen en te analyseren.

'En wie heeft ons al die angst aangepraat, die angst voor verandering terwijl we nooit iets anders doen dan veranderen? Waarom willen we nooit iets anders doen dan veranderen? Waarom willen zoveel mensen het liefst overal doorheen slapen, slaapwandelen, slaapleven, niets voelen, ogen dicht? Hebben we nog niet genoeg geslapen?'

Lacey’s stijl is soms springerig en ze switcht vaak van eerste naar derde persoon. Voor niet-ervaren lezers betekent dit dat je even de tijd moet nemen om in het verhaal te komen. Zodra de betovering van Lacey’s woorden zich presenteert, begrijp je echter wel waarom deze stijl bij het verhaal past. Ze representeert de innerlijke verwarring die de personages, ieder op zijn of haar eigen manier, voelt. Daarnaast heeft Lacey goed nagedacht over de uitwerking van haar personages. Zelfs de personages die eigenlijk niet veel in het verhaal voorkomen en die op het eerste oog geen betekenis voor de roman hebben, spelen toch een bijzondere rol in het verloop van de gebeurtenissen en de groei van andere personages.

Het verhaal daagt de lezer uit om over het concept van de liefde na te denken. Is het mogelijk dat iemand al jouw behoeftes kan vervullen? Bestaat er zoiets als een perfecte liefde? Het onderwerp kan snel voor verveling zorgen, omdat veel romans al het probleem van de liefde onderzoeken. Lacey’s werk overstijgt echter alle voorspelbare clichés. Ze eist namelijk van haar lezers om zichzelf te onderzoeken en de connecties en de romantische verbindingen die zij zelf hebben te analyseren. Wat vertelt dat over wie we zelf zijn? Deze ervaring wordt gestimuleerd door de bijzondere verteltoon van Lacey. Alles bij elkaar genomen resulteert dit is een zeer bewuste en reflecterende wijze van lezen. Alleen de beste fictie laat de lezer bewust over zichzelf nadenken.

'Hoe kun je liefde kwantificeren of de ene liefde met de andere vergelijken? (..) En wie weet geldt je liefde wel alleen als jouw idee van de ander, niet die ander zelf, al dat onbegrijpelijke vlees met zijn vervlogen, verdwenen jaren, al die geschiedenis, opgeslagen in kelders waar zelfs die ander zelf niet bij kan'. 

De antwoorden van Catherine Lacey is dus een excentrieke roman die geen antwoorden voorschotelt, maar de lezer juist mentaal hard aan het werken zet. Het verhaal verschaft wel informatie over de manier waarop je het leven kan ervaren, maar laat veel ruimte over om na te denken over de verschillende manieren waarop je de wereld kan observeren. Lacey heeft misschien iets te veel risico genomen in bepaalde plotwendingen en ze maakt het de lezer met haar springende schrijfstijl niet eenvoudig, maar je wordt zeker beloond als je het einde van de roman haalt. Lacey is een slimme schrijfster die met de De antwoorden een goede zet op het 'literaire schaakbord' heeft gezet.