De kracht van LHBT-literatuur

Homoseksualiteit was een literair thema in de tijd dat er maatschappelijke weerzin tegen deze 'verkeerde' liefde bestond. De romans met een homoseksueel thema gingen vaak over het geheim en de angst voor ontmaskering. Ook de teksten in de bundel Queer (2017), samengesteld en ingeleid door Nienke van Leverink (1987) en Xandra Schutte (1963), gaan daarover. Queer is een verzameling van de hoogtepunten uit de naoorlogse LHBT-literatuur (de afkorting staat voor lesbisch, homo, bi en transgender). Na de emancipatiebeweging is homoseksualiteit echter vanzelfsprekend geworden en de meest recente teksten uit deze bundel tonen dit ook. Personages verlangen naar elkaar, kunnen voor het eerst seksueel ontwaken of worden verliefd op elkaar, maar schokkend of schandalig is dit niet meer.

“Queer personages zijn individuen en als de maatschappij niet haar afkeurende wijsje meeblaast zijn de romans en verhalen waarin zij optreden gewoon liefdesromans en –verhalen.”

Queer bevat dus in het algemeen verhalen en gedichten over liefde en seksualiteit. In sommige gevallen bevatten de verhalen en gedichten dramatische gebeurtenissen. Zo gaan enkele teksten naast de liefde ook over aids, onbegrip en het niet meekomen in de samenleving. Stevige kost dus, maar dat maakt deze verhalen en gedichten ook interessant.

“De kracht van literatuur blijkt uit de teksten die worstelen, die laten zien waar taal tekortschiet om uitdrukking te geven aan bepaalde gevoelens.”

Elke tekst in de bundel geeft op een unieke manier uitdrukking aan homo-, bi- of transseksualiteit. Het is bewonderingswaardig hoe Van Leverink en Schutte de bundel hebben samengesteld. Van Leverink legt in het nawoord uit dat een tekstgerichte aanpak is gehanteerd. Daarmee wordt bedoeld dat er vooral is gekeken naar inhoud en de kwaliteit van de verhalen en niet zo zeer naar naamsbekendheid en auteursintenties. Een aantal bekende 'gay' schrijvers, zoals Gerard Reve, is niet in de bundel opgenomen. Dit is soms om praktische redenen gedaan, maar ook omdat sommige verhalen, hoe mooi en goed ook, hun plaats in de bundel moesten afstaan aan nieuwe originele verhalen. Dit toont lef en ook een verlangen naar vernieuwing. Het wordt tijd dat er meer aandacht uitgaat naar jonge en vernieuwende 'queer' schrijvers en dat teksten voor zichzelf spreken.

Toch wordt in de bundel niet altijd duidelijk waarom een gedicht of tekst 'queer' is. Is LHBT-literatuur bijvoorbeeld hetzelfde als queer? Hoe heeft deze vorm van literatuur zich door de jaren heen ontwikkeld? Er mist een stukje duiding en uitleg in de bundel. Met name de gedichten zijn soms moeilijk te duiden. Het is niet lastig om thema's als liefde in de gedichten te ontdekken, maar wat maakt het gedicht dan zo 'queer'? Wellicht was het een idee geweest om de verhalen en gedichten met een korte inleiding te openen. Waar gaat het over? Wie zijn de personages? Waarom is er voor deze tekst gekozen? Op deze manier wordt de lezer niet in het diepe gegooid. De inleiding van Xandra Schutte is niet ondersteunend genoeg om een goed idee te krijgen hoe literatuur bijvoorbeeld een rol kan spelen bij het zichtbaar maken van (homo)seksualiteit.

Queer van Xandra Schutte en Nienke van Leverink is dus een moedige poging om uitdrukking te geven aan de homo-, bi- of transseksualiteit in literatuur. De gekozen verhalen en gedichten zijn verassend en de meeste bijdragen in de bundel zijn van hoog niveau, maar enige begeleiding van de lezer was gewenst. Durf lezers meer achtergrondinformatie voor te schotelen om hen aan het denken te zetten. Op die manier wordt de LHBT-literatuur beter in de schijnwerpers gezet.