Een ongelofelijk verhaal dat toch waargebeurd kan zijn

Schrijfster Maggie Brooks hoorde een ongelofelijk verhaal van een veteraan toen ze haar moeder bezocht in het verzorgingshuis, over een jonge vrouw die als man verkleed tussen de Britse krijgsgevangenen leefde en nooit werd ontdekt. Het verhaal liet haar niet los. Eerst schreef ze er een gedicht over, maar dat was niet genoeg. Ze ging op onderzoek uit, en hoewel het verhaal niet werd bevestigd, had ze genoeg informatie om er een roman van te maken.

In de verwisseling gaat het over de Tsjechische Izzy. Ze woont samen met haar moeder en jongere broer op een boerderij. Haar vader en oudere broer zijn aangesloten bij de partizanen. Het werk op de boerderij gaat gewoon door, maar ze komen handen tekort. Er komt hulp vanuit de bezetter die krijgsgevangenen in mag zetten als arbeidskrachten. Een van deze Britse krijgsgevangenen is Bill en hij wordt verliefd op Izzy.
Zij bedenkt een plan om stiekem te trouwen en zich daarna aan te sluiten bij de partizanen. Het eerste deel van het plan lukt, maar daarna worden ze opgepakt door de Nazi's en naar kamp Lamsdorf gebracht. Enkele andere gevangenen worden ingelicht over de ware identiteit van gevangene 'Cousins', en zo krijgen ze hulp die ze hard nodig hebben om ontmaskering te voorkomen.

Het is inderdaad een ongelofelijk verhaal. Izzy mag niet praten, omdat ze zich daarmee zal verraden. Al die tijd in gevangenschap houdt ze het vol. Allen vermageren sterk door het harde werken en het karige rantsoen, maar ze houden vol. Tot de laatste beproeving: De dodenmars van Tsjechie naar Duitsland.

Het boek is verdeeld in vier delen, waarbij de eerste twee delen wat traag op gang komen. Maar vanaf deel drie wordt het spannender en meeslepender. De gruwelen van de oorlog worden niet geschuwd en ook de lichamelijk problemen waar de gevangenen mee te maken krijgen, als bevriezingen, kapot gelopen voeten en de constante aanwezigheid van luizen worden beschreven. De schrijfster een manier gevonden om het niet te laten overheersen, waardoor het goed leesbaar blijft en toch laat zien hoe zwaar het (over)leven was.

Het is een historische roman over de oorlog welke nu eens een ander aspect ervan belicht. Hoe het eraan toe ging in een krijgsgevangenenkamp is niet algemeen bekend. Het is evengoed een te vol kamp met slechte voorzieningen en vaak ook beulen van bewakers, maar de gevangenen kregen te eten (oa pakketten die vanuit Canada en Amerika werden verstuurd) en konden ontspannen met voetbal, of piano spelen. Verder was er weinig te doen. Ook neemt de schrijfster de lezer mee naar de werkkampen. In Duitsland was een tekort aan werkkrachten en krijgsgevangenen werden ingezet omdat op te vullen. Ze werden geplaatste in houtzagerijen en op boerderijen, maar ook mijnen en steengroeven.
Over de Dodenmarsen is wel meer geschreven, maar dan ook vaak over overlevers van de vernietigingskampen. Deze krijgsgevangenen liepen ook de dodenmarsen, als leven schild voor de terugtrekkende Duitsers.

De Verwisseling beschrijft verder grotendeels de overleving van de jonge vrouw tussen de mannen in gevangenschap. De constante angst om ontdekt te worden en dan te worden geëxecuteerd als spion. Maar bovenal speelt de liefde tussen Bill en Izzy en niet te vergeten de vriendschap die ontstaat tussen kameraden die hen helpen om het geheim te bewaren.

Een sterke historische oorlogsroman die weer eens een ander stuk van de Tweede Wereldoorlog belicht en waar liefde een drijfveer kan zijn om te overleven. Of het waar is gebeurd zal altijd een vraag blijven, maar het zou zo maar echt gebeurd kunnen zijn.